المانیټور تحلیلي ویبپاڼې په یوه راپور کې لیکلي، چې متحده عربي اماراتو له طالبانو سره د اړیکو په پراخولو کې ډېر مهم لوبغاړي شاته پریښي دي.
د دغه راپور پر بنسټ، امارات د امنیتي دلایلو او له ایران او قطر سره په سیالۍ کې د طالبانو د رسمیت پېژندلو تر حده رسېدلي دي.
تېره اوونۍ متحده عربي اماراتو په رسمي ډول د طالبانو سفیر بدرالدین حقاني ومانه. له بیجینګ وروسته ابوظبۍ دویم هېواد دی چې د طالبانو سفیر په رسمي ډول مني.
په تېرو درېیو کلونو کې متحده عربي اماراتو د طالبانو د ډیرو جګپوړو چارواکو کوربهتوب کړی دی. تېره اوونۍ د طالبانو رییس الوزرا محمد حسن اخوند په خپل لومړني بهرني سفر ابوظبۍ ته ولاړ. طالبانو وویل، چې دا سفر یې د درملنې په موخه کړی، خو په روغتون کې له ملا حسن سره د متحده عربي اماراتو د ولسمشر شیخ محمد بن زاید ال نهیان لیده کاته د دغه سفر ارزښت او د دواړو لورو ترمنځ د اړیکو د پراختیا ښکارندويي کوي.
په جیمزټاون بنسټ کې د روسیې او منځني ختیځ د چارو کارپوه تیوډور کاراسیک الممانیټور ته وویل چې دغه لیدنه له افغانستان سره د اړیکو د پیاوړتیا او اغېز په برخه کې د ابوظبۍ لومړیتوب ښيي. هغه زیاته کړه، «دا د متحده عربي اماراتو وړتیا ښیي چې له طالبانو سره په بېلابېلو پروژو کې همکاري وکړي.» دغهلیدنه د کابل ګاونډیانو ته یو پیغام و چې د طالبانو له لوړپوړو مشرانو سره د متحده عربي اماراتو د اړیکو ژورتیا یې په ډاګه کړه.
د غبرګولي په میاشت کې د طالبانو کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني او د طالبانو د استخباراتو مشر عبدالحق وثیق متحده عربي اماراتو ته سفر وکړ. د متحده عربي اماراتو د حکومت مشر په ابوظبي کې د دوی هرکلی وکړ.
دا د طالبانو له واکمنۍ وروسته له افغانستانه بهر د حقاني لومړنی سفر و. تر دې مخکې د شیخ محمد او طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب تر منځ د لوړې کچې لومړۍ غونډه د ۲۰۲۲ کال په وروستیو کې شوې وه.
د کاراسیک په وینا، له دغو ناستو وروسته له افغانستان سره د متحده عربي اماراتو اړیکې د دوه اړخیزو همکاریو نوي پړاو ته دننه شوې. هغه زياته کړه، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ مالي اړيکې ډېرې ټينګې دي او دوبۍ له افغانستان سره د سوداګرۍ په برخه کې مهم رول لوبوي.
د خراسان ډایری رسنۍ مسوول مدیر افتخار فردوس، متحده اماراتو ته د حقاني کورنۍ د ارزښت په اړه وویل «افغان طالبان د بین الافغاني خبرو اترو لپاره دوه چینلونه لري: «د قطر لپاره کندهاري ډله او د متحده عربي اماراتو لپاره حقاني ډله. د حقاني کورنۍ تاریخي اړیکېیو څه د دې لامل شوې چې د افغانستان اسلامي امارت په رسميت وپیژندل شي.»
فردوس زیاته کړه چې متحده عربي اماراتو په ورته وخت کې د نړۍوالو بندیزونو لاندې د مخکیني افغان ولسمشر اشرف غني او طالب چارواکو کوربه توب کړی او دغه نازک انډول یې ساتلی دی.
په افغانستان کې د ابوظبي ستراتیژیکې ګټې
په افغانستان کې د توندلاروډلو شتون، په ځانګړې توګه د داعش خراسان ډله، له کابل سره په جوړجاړي کې د متحده عربي اماراتو له لومړیتوبونو څخه ده. ابوظبي په دې باور دی چې امنیت او د ترهګرۍ ضد ګټې یې په سیمه کې د خپلو اړیکو په ساتلو خوندي کړي. د افغانستان په قضیه کې طالبان د داعش خراسان ډلې لوی دښمنان دي.
فردوس څرګنده کړه: «د متحده عربي اماراتو د اغېز په سیمه کې د اورپکو د ګواښونو پراخېدل د دې لامل شوي چې دغه هیواد له طالبانو سره جوړجاړی وکړي، ځکه چې په دغو ډلو، په ځانګړې توګه په سومالیا او یمن کې په القاعدې پورې تړلو ډلو باندې د طالبانو دودیز اغېزموجود دی.»
د متحده عربي اماراتو او قطر ترمنځ د دودیزې سیالۍ اغیزې
د متحده عربي اماراتو او قطر ترمنځ دودیز کړکېچ هم متحده عربي امارات دې ته وهڅول چې له افغان طالبانو سره اړیکې ټینګې کړي. فردوس وویل، «په افغانستان کې د متحده عربي اماراتو د ګټو له نظره، دا ډیپلوماتیک جوړجاړی د دې لپاره دی چې د ایران او قطر د مخ په زیاتیدونکي اغېز مخه ونیسي او د افغانستان جبهه له دودیزو سیالانو خالي نه شي.»
ورته مهال، قطر او امارات دواړه په افغانستان کې ورته موخې څاري، لکه د هوايي چلند په صنعت کې برخه اخیستل او د کابل د هوایي ډګرونو اداره کول، د بشري مرستو برابرول، او نړۍوالې ټولنې ته د افغانستان د بیرته راستنیدو لپاره له لویدیځ سره د خبرو اترو زمینه برابرول.
په داسې حال کې، د کاراسیک په وینا، متحده عربي امارات توانیدلي چې د نورو لوبغاړو مخکې شي چې د کابل په پرېکړوکې ډیر اغېز غواړي.
هغه وویل: «ابوظبۍ ځانګړی رول لوبولی او د سیالانو ترمنځ یې د سوداګریزې سیالۍ زمینه برابره کړې ده. د طالبانو له مسلو سره له بېلابېلو زاویو، که په نړۍوالو فورمونو او یا که د جوړونې او لوژستیک په برخو کې وي، د متحده عربي اماراتو مشورتي رول خورا مهم دی.»
متحده عربي امارات د سعودي عربستان او پاکستان تر څنګ یو له هغو دریو هیوادونو څخه و چې په ۱۹۹۰ لسیزه کې یې د طالبانو حکومت په رسمیت وپیژاند. په ۲۰۲۲ کال کې د متحده عربي اماراتو یوه هوايي شرکت له طالبانو سره د هرات، کابل او کندهار د هوايي ډګرونو د اداره کولو تړون لاسلیک کړ.
سربېره پر دې، فلای دوبۍ، د متحده عربي اماراتو هوايي شرکت، کابل ته الوتنې کوي او په وچه کې پروت افغانستان له بهرنۍ نړۍ سره نښلوي. اوس مهال شاوخوا ۳۰۰ زره افغانان په متحده عربي اماراتو کې ژوند کوي، چې ډیریویې په دوبۍ او ابوظبي کې پانګونه کړې ده.
د قطر اندیښنه
په طالبانو کې د متحده عربي اماراتو مخ پر زیاتېدونکي اغېز په قطر کې اندېښنې راپارولې دي. په کابل کې د قطر د سفارت سلاکار په دې وروستیو کې له طالب چارواکو سره یو لړ ناستې لرلې. هغه د یکشنبې په ورځ د طالبانو د رییس الوزرا له مرستیال سره وکتل او د کابل او دوحې ترمنځ یې د مستقیمو الوتنو د پیلولو د هڅو خبرورکړ.
عبدالکبیر همداراز ویلي چې قطر د طالبانو په بهرني سیاست کې مهم ځای لري او کابل له قطر سره په اقتصادي، سیاسي، زده کړو، صنعت او پانګونې برخو کې دوه اړخیزو همکاریو ته لېواله دی.
قطر له طالبانو سره نږدې او تاریخي اړیکې لري او په ۲۰۱۳ کال کې یې په دوحه کې د طالبانو سیاسي دفتر پرانیست او له امریکا سره یې د طالبانو د اړیکو په ټینګولو او د دوحې د هوکړې په لاسلیکولو کې مهم رول ولوباوه.
د قطر لومړی وزیر یوازینی بهرنی چارواکی دی چې په کندهار کې یې د طالبانو له مشر ملا هبتالله سره کتلي دي. دغه هېواد په تېرو درېیو کلونو کې پر طالبانو تر ټولو ډېر اغېز درلود.