شننې

که څه هم په افغانستان کې شپږ د سولې مختلفې پروسې ایجاد شوې او ټولې بېرته نیمګړې پای ته رسېدلې دي؛ خو د سولې دوه ډېر مهم تړونونه چې په نړۍواله او سیمه ییزه کچه شوي او په پایلو کې یې نظامونه نړېدلي دي د جینوا او دوحې تړونونه دي چې پکې شوروي اتحاد او امریکا شامل وو.

د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ او د اوکراین د ولسمشر ولودیمیر زېلېنسکي وروستی کړکېچن او خشن مجلس د سیاسي بحثونو، ډېپلوماتیکو اړیکو او نړۍوال سیاست لپاره مهم پیغامونه لرل. دا ناسته د امریکا، اوکراین او د روسیې - اوکراین جګړې په راتلونکي باندې ژور اغېز لرلی شي.

د ډونالډ ټرمپ واک ته له رسېدو سره، د امریکا په بهرني سیاست کې په ځانګړي ډول د افغانستان په اړه بدلون راغلی. دا بدلون د یوې پراخې ستراتیژۍ برخه وه، چې د افغانستان په ګډون یې ډېر هېوادونه تر اغېز لاندې راوستل.

پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته د افغانستان د ښځو اعتراضي ډلې په چټکۍ سره د دغې ډلې د ځپونکو کړنو پروړاندې د مدني مقاومت د نمادونو په توګه بدلې شوې.

د ۲۰۲۱کال د اګست په میاشت کې چې طالبانو کابل ونیو، د افغان نخبه ګانوقشر، مدني فعالانو، خبریالانو او علمي شخصیتونو د کډوالۍ بې‌سارې څپه پیل شوه. د دې وضعیت په پایله کې، د افغانستان سیاسي او ټولنیز ډګر له مسلکي او فعالو اشخاصو تش شو.

په امریکا کې د ټرمپ ادارې له رامنځته کېدو وروسته دا پوښتنې راپورته شوې چې ایا دوی به د افغانستان د سیاسي ثبات لپاره پر طالبانو فشار راوړي که نه؟ ایا طالبان به د نورو سیاسي ډلو سره خبرې اترې وکړي که نه؟

سره له دې چې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو څخه کابو درې نیم کاله تېرېږي، هېڅ داسې یوه نښه نښکاري چې نړۍواله ټولنه دې د دې هېواد خلکو ته د بیا غږ پورته کولو لپاره علاقمندي وښيي.

طالبان هغه فکري او عقیدتي ډله ده چې د خپلې ایډیالوژۍ د ساتنې لپاره یې شل کاله له افغانانو او نړیوالې ټولنې سره جګړه وکړه. په دې موده کې د طالبانو استدلال دا و چې جګړه پر دوی تپل شوې ده، ځکه له دوی داسې څه غوښتل کیدل چې د منلو وړ نه وو.

په افغانستان کې د ازادې نړۍ لپاره یو لوی طبیعي متحد شته، چې که یووالی او همغږي رامنځته شي، دا وړتیا لري چې د هېواد سیاسي بهیر د توازن، ګډ ژوند او ثبات پر لور بوځي.

د ۱۳۹۷ کال د تلې مياشتي ۶مه نېټه د جمعې سهار و، چې د هغه وخت د پارلماني ټاکنو د نوماندانو په منځ کې د افغانستان سیاسي مشرانو د شاوخوا ۱۵ اولادونو سینګار شوې او بيلابيلې څېرې را څرګندې شوې.

په ۲۰۲۱ کال کې د جمهوری دولت د وروستي ولسمشر محمد اشرف غني د حکومت له ړنګېدو سره سم د طالبانو پر ضد پوځي جبهو په فعالیت پیل وکړ.

‏پښتانه سیاستوال او مدني فعالان یوازې دې ته ناست دي چې کله د تاجکو په مشرتوب د ویانا غونډه، کله د فوزیه کوفي ګډون په میونیخ کې، کله د هرات امنیتي غونډه، کله د مقاومت جبهه، کله د ازادۍ جبهه، کله زرغون بهیر، کله د ترکیې غونډه او کله یوه بله غونډه وغندي.

په تیرو څو میاشتو کې په افغانستان کې د طالبانود امارت د خپلمینځي اختلافاتو خبرې په میډیا کې ډیرې تودې شوې دي.

ژبه د انساني ټولنې اساس او بنسټ دی. د فرهنګونو، روایاتو او انساني ژوند ژواک د پرمختګ او شعوري کېدو وسیله ده، د فکر د بیان او احساساتو د څرګندولو غږیز جوړښت دی.

په تیرو څو ورځو کې په کورمه کې د ژورې شخړې د اور لمبې یو ځل بیا په اوچتیدو دي. د فرورۍ په ۱۷ په کوزه کورمه کې له مندوري کلي سره د ۷۰ ټرکونو پر قطار، چې پاړه چینار او بره کورمې ته یې خوراکتوکي، دارو او نور ضروري سامان رساوه، په منځ او شا ته برخه ۷ ځایه سني وسلوالو برید وکړ.

سیاسي بدلونونه ترهغو په ټولنیزو تلپاتې بدلونونو اوښتلای نه‌شي، چې په یوه فرهنګي بهیر کې د ټولنې قاعده روښانه شوې نه‌وي.

د نوموتې امریکايي مجلې ټایم Time پر پوښ د ایلان ماسک یو عکس خپور شوی، چې پکې دغه امریکايي میلیاردر او د ګڼو تکنولوژیکي – فضايي شرکتونو څښتن و نوښتګر د امریکا د ولسمشرۍ د میز ترشا نېغ ناست دی او د میز پر سر یوازې د کافي یوه پیاله د ده تر مخ ایښې ده.

د فبرورۍ میاشتې پر ۱۲مه نیټه د پښتونخوا د ایالتي حکومت له خوا افغانستان کې طالبانو سره د خبرو اترو یو پلان په رسنیوکې خپور شو چې په هغه کې د مذاکراتو اهداف، افغانستان ته په دوو مرحلو کې د سیاسیونو، دیني علماوو او د قبایلي مشرانو د جرګو لېږل او هلته د مذاکراتو طرزالعمل بیان شوی.