ګارډین: د امریکا د نړیوالې پراختیا موسسې د مرستو بندیدو میلیونونه افغانان اغیزمن کړي
برېتانوۍ ګارډین ورځپاڼې په خپل یوه راپور کې لیکلي، چې د امریکا د نړیوالې پراختیا پر سازمان د ولسمشر ډونالډ ټرمپ د مرستو بندولو له امله په افغانستان کې د روغتیا نړیوال سازمان له لوري پرمخ وړل کېدونکي له ۲۰۰ ډیر روغتیايي مرکزونه تړل شوي او یا یې هم فعالیت درېدلی دی.
په راپور کې ویل شوي، چې په تړل شویو روغتیايي مرکزونو کې د واکسین، د مېندو او ماشومانو لپاره د روغتیايي خدماتو او په نورو حیاتي برخو کې د ۱،۸۴ میلیونه کسانو لپاره خدمات وړاندې کېدل.
راپور زیاتوي، چې په جنوري میاشت کې د ډونالډ ټرمپ له لوري د امریکا پر بهرنیو مرستو له بندیز لګولو وروسته د افغانستان په ۳۴ ولایتونو کې ۲۸ روغتیايي مرکزونه بند شوي دي.
پر همدغه مهال د روغتیا نړیوال سازمان یاد وضعیت د «بشري ناورین د زیاتیدو» لامل بللی دی.
د روغتیا نړیوال سازمان وايي، د افغانستان په شمال لویدیزو او شمال ختیزو ولایتونو کې له درېیمې برخې ډیر کلینیکونه تړل شوي او د بودجې د نشتوالي له امله به تر جون میاشتې ښايي ۲۲۰ نور کلینیکونه وتړل شي.
په افغانستان کې د روغتیا نړیوال سازمان د اړېکو مشر ډاکټر اجیال سلطاني وايي:« د روغتیايي مرکزونو تړل کېدل دا بحرانونه لا پسې زیاتوي، په ځانګړې توګه بې ځایه شوي او ټولنې د ناروغیو، خوارځواکۍ او روغتیايي خدمتونو ته د نه لاسرسي له جدي خطر سره مخ دي.»
نوموړی وايي، په کلیوالي سیمو کې همدا روغتیايي مرکزونه خلکو ته د روغتیايي خدمتونو د وړاندې کولو یوازینۍ سرچینه وه او د طالبانو له لوري له محرم پرته ښځو ته د سفر نه ورکولو محدودیتونه به روغتیايي خدمتونو ته د ښځو لاسرسی نور هم محدود کړي.
د امریکا له لوري پر بهرنیو مرستو بندیز نور سازمانونه هم اغیزمن کړي دي.
د ماشومانو د ژغورنې (Save the Children) ادارې هم د مالي کمښت له امله د خپلو ۳۲ کلینیکونو څخه ۱۸ تړلي او پاتې ۱۴ یې یوازې د یوې میاشتې لپاره مالي امکانات لري.
د یاد سازمان ویاند ګارډین ورځپاڼې ته ویلي:« دغو ۳۲ کلینیکونو کې د جنوري په میاشت کې یوازې ۱۳۴۰۰۰ ماشومانو لپاره روغتیايي خدمتونه ترسره کړي.»
پر همدغه مهال د عبدل په نوم په هرات کې د یوه روغتیايي مرکز همغږوال ګارډین ورځپاڼې ته وویل:« زموږ سازمان د مالي سرچینو د نشتوالي له امله مجبور شو، چې ۲۳ روغتیايي مرکزونه وتړي. په دغو کې ګرځنده روغتیايي ډلې هم شاملې وې.»
نوموړی وایي، دغو کلینیکونو د هرات ولایت په نهو ولسوالیو کې شاوخوا ۱۲زره کسانو، په ځانګړې ډول ۲۰ زره نوزېږو ماشومانو او امیدوارو میندو ته روغتیايي خدمات وړاندې کول. هغه وايي، «موږ توانیدلي یو چې د یوې بلې سرچینې له لارې لږ مالي مرسته ترلاسه کړو او څلور کلینیکونه مو بېرته پرانیستل، خو لا هم ډیر خلک له روغتیايي خدمتونو څخه بې برخې دي.»
د روغتیا نړیوال سازمان د افغانستان د روغتیايي سکټور د لا خرابیدو په اړه اندیښنه ښودلې او وايي، چې د یوسیډ د مرستو بندیدو سره ښايي نور نړیوال مرستندویان هم خپل بشري ملاتړ کم او یا هم بند کړي.
ډاکټر اجیال سلطانی زیاتوي:« که نور مرسته کوونکي خپلې مرستې کمې یا بندې کړي دا به د عملیاتو پر وړتیا منفي اغیزې وکړي او د ژوند ژغورنې خدماتو وړاندې کولو ظرفیت به کم کړي.»
د ګارډین ورځپاڼې په راپور کې ویل شوي، چې د ناروې د کډوالو شورا هم د امریکا د مالي بندیزونو له امله خپل ځینې پروګرامونه درولي دي.
په افغانستان کې د ناروې د کډوالو شورا سرپرسته مشره سوزان میګن وایي:« زه غواړم دا واضح کړم چې د ناروې د کډوالو شورا په افغانستان کې خپل فعالیتونه نه بندوي، خو د امریکا د مالي بندیزونو له امله موږ مجبور شوي یو چې خپل ځینې پرورګرامونه پای ته ورسوو.»
د ناروې د کډوالو شورا ګارډین ته ویلي، چې د بې ځایه شویو لپاره د استوګنې، خوراکي توکو او نورو اړتیا وړ توکو چمتو کولو په برخه کې یې خپل دوه دفترونه تړلي او دوه نور یې هم د تړل کېدو له ګواښ سره مخ دي.