یاماموتو: د طالبانو لیدلوری نه افغانان راضي کولای شي او نه افغانستان پرمخ بېولای شي
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي مخکینی ځانګړی استازی وايي، د طالبانو لیدلوری نه افغانان راضي ساتلای شي او نه د افغانستان د پرمختګ لاره پرانیزي.
تدامیچي یاماموتو چې په تېره فبروري میاشت کې یې د طالبانو یوه پلاوي ته د جاپان د سفر بلنه ورکړې وه، وویل، چې د طالبانو ډېر مشران د زده کړو اړتیا درک کوي، خو ځینې چارواکي یې د ښځو پر زده کړو د محدودیتونو لرې کول ناشوني ګڼي.
هغه د جاپان له اېن ایچ کې ټلویزیون سره په مرکه کې د افغانستان د ژورې دودیزې ټولنې او د طالبانو واکمنۍ په شالید کې ایډیالوژیکو انګیزو ته اشاره وکړه او ویې ویل، « افغانستان واقعاً یوه ډېره دودیزه ټولنه ده. په داسې ټولنه کې چې پخواني دودنه لا هم شته، د ښځو د رول په اړه هم یوه پخوانۍ اندېښنه موجوده وه. طالبانو ډېر ځوان جنګیالي راټول کړل، هغوی ځوانان اړ اېستل چې یوه تابعداره ټولنه رامنځته کړي او دا یوځل بیا یو قوي شعار شو».
د ښځو د تعلیم پر سر داخلي اختلافات
د ښځو د زده کړو موضوع د طالبانو د مشرانو ترمنځ د بحث وړ موضوع ده.
یاماموتي د طالبانو ترمنځ د نجونو پر سر د اختلافاتو او د دې ډلې د بهرنیو چارو وزارت سیاسي مرستیال شیرمحمد ستانکزي څرګندونو ته په اشاره وویل، چې « ډېر طالب مشران دا درک کوي چې د ښځو زده کړو ته وده ورکول اړین دي. هغوی وايي چې د اسلامي ټولنو لپاره د ښځو تعلیم ډېر مهم دی، خو ځینې طالب چارواکي بیا پر دې ټینګار کوي چې د ښځو د تعلیم محدودیتونه اجتنابناپذیره دي، که څه هم دوی د تعلیم اړتیا مني».
خو د نوموړي په باور، سره له دې اختلافاتو وروستی واک د طالبانو د مشر هبتالله اخوندزاده په لاس کې دی، چې د ښځو پر زده کړو د بندیزونو مشري کوي.
په داسې حال کې چې د افغان ښځو یو نسل د زده کړو له حقه محرومیږي، نړیواله ټولنه له یوې سترې ننګونې سره مخ ده.
یاماموتو ټینګار وکړ چې باید له طالبانو سره د یوازې غندنې پرځای ډیپلوماتیک تعامل ته ترجیح ورکړل شي.
هغه زیاته کړه، «که دا حالت دوام وکړي، ډېرې ښځې به د ثانوي او لوړو زدهکړو له ترلاسه کولو بېبرخې شي او دا به یو ناورین وي او یو بشپړ نسل به له زدهکړو پاتې شي. زه فکر کوم ددې پر ځای چې دوی وغندو، باید هغوی ته قناعت ورکړو چې دا کار سم نه دی او د راتلونکې لپاره زیانناک دی».
د جاپان دریځ او له طالبانو سره اړیکې
یاماموتو د جاپان په ګډون د طالبانو او نړیوالو شریکانو ترمنځ د خبرو اترو په اسانتیا کې رول لوبولی دی. هغه د ۲۰۲۳ کال په ډسمبر کې په کابل کې د طالبانو له چارواکو سره لیدنې کتنې درلودې.
کله چې د طالبانو په تړاو د جاپان د ځانګړي دریځ په اړه وپوښتل شو، نوموړي تاریخي ورته والي ته اشاره وکړه او ویې ویل، چې دې د باور فضا رامنځته کړې.
هغه زیاتوي، « د طالبانو له نظره جاپان یو «عادي لویدیز هېواد» نه دی، بلکې یو داسې هېواد دی چې د «میجي» له اصلاحاتو او د دویمې نړیوالې جګړې له سختیو ته تېر شوی. په یو ډول، طالبان جاپان داسې ګوري لکه د ځان په څېر، چې له ورته ستونزو سره مخ و. له همدې امله طالبان پر جاپان باور لري او دا ډېره مهمه ده چې جاپان هغوی ته قناعت ورکړي».
هغه ټینګار وکړ چې د طالبانو تګلاره د افغانستان د خلکو او د هېواد پرمختګ ته زیان رسوي، « د دوی لیدلوی په اوسنۍ نړیواله ټولنه کې نه د افغانستان خلک راضي کوي او نه د افغانستان د پرمختګ امکان برابروي. مهمه ده چې هغوی وهڅوئ چې د خپل توان په کچه څه وکړي او هغوی پرمختګ ته وهڅول شي، حتا که ډېر لږ هم وي».
تدامیچي یاماموتوپه دې باور دی، چې نه یوازې جاپان، بلکې نور هېوادونه هم باید په ګډه له طالبانو سره د تغییراتو راوستلو په برخه کې کار وکړي.
تدامیچي یاماموتو په داسې حال کې له ښځو سره د طالبانو د چلند نرمښت په تړاو د ډپلوماتیکو هڅو او ګډه کار یادونه کوي، چې دغه ډله هره ورځ پر ښځو نوي بندیزونه لګوي او د خلکو ژوند یې خورا محدود کړی دی.