ډان ورځپاڼه: د پاکستان-افغان پالیسۍ د داخلي ترهګرۍ په وده کې مرسته کړې
د پاکستان ډان ورځپاڼې د "افغان سیاست او سیاسي پلټنې" تر عنوان لاندې یوه مقاله خپره کړې، چې د طالبانو او پاکستان ترمنځ یې اړیکي څېړلي. دغې مقاله کې د طالبانو د بیا واکمنېدو له امله د خېبر پښتونخوا په قبایلي سیمو کې د ناامنۍ د زیاتوالي او هند ته د طالبانو په نږدې کېدو بحث شوی.
په مقاله کې راغلي چې د پاکستان او طالبانو امنیتي ځواکونو ترمنځ وروستۍ نښتې د دواړو ګاونډیو هېوادونو ترمنځ د ژور کړکېچ نښه ده.
شاوخوا څلور کاله مخکې کله چې طالبانو کابل ونیو، پاکستاني ملکي او پوځي مشرانو لهخوا ونمانځل شو، له هغه وروسته د اسلاماباد او طالبانو ترمنځ اړیکې په ډراماټیک ډول خړې پړې شوې.
د طالبانو له رانسکورېدو راهیسې، پاکستان د خپلې لوېدیځې پولې په اوږدو کې د ترهګرۍ له نوې څپې سره مخامخ شوی، چې په کې ټي ټي پي او داعش خراسان په سر کې دي. د ټي ټي پي پر مشکوکو پټنځایونو د پاکستان هوايي بریدونو او پرله پسې ډېپلوماټیکو ګواښونو د اورپکو د ځپلو لپاره کابل متوجه نه کړ.
لکه څنګه چې زموږ پوځي او ملکي مشران د افغانستان پالیسۍ له ناکامۍ سره مخ دي، په ستراتیژۍ بیا غور کول یوازې پوځي ځوابونو او ډېپلوماټیک فشار ته نه، بلکې تر دې ډېر ژور تحلیل ته اړتیا لري. دا د تېرو ناسمو حسابونو یو بېطرفه ارزونه او د راتلونکي لپاره یو روښانه لید غواړي.
د لویدیځې پولې په اوږدو کې د تروریزم بیا راښکاره کیدل د څو لسیزو د دولتي پالیسیو مستقیمه پایله ده چې د هېواد جوړونې ستراتیژیو او داخلي امنیت پالیسي په شمول د بهرنیو او کورنیو پالیسیو د وسیلو په توګه یې مذهبي افراطیت او وسله والو ته وده ورکړه. په دې منځ کې عمده د پاکستان افغان پالیسي وه، چې لږ تر لږه له ۱۹۷۰ لسیزې راهیسې پر اسلامپالو نیابتي وسله والو تکیه کوي.
د دې پالیسي مدافعینو په دودیز ډول استدلال کاوه چې دا د سیمه ییز جیوپولیټیک او امنیت د خنډونو له امله رامنځته شوې. په داسې حال کې چې جیو پولیټیکل خنډونه د منلو وړ نه دي، د امنیت مشرتابه په مهمو پړاوونو کې بدیلونه درلودل - هغه انتخابونه چې دوی ترې ډډه کوله.
د سړې جګړې په جریان کې، زموږ امنیتي بنسټ د متحده ایالاتو او شوروي په سیالۍ کې د نیابتي وسله والو په توګه کار کاوه. په ۱۹۹۰ لسیزه کې، د طالبانو ملاتړ دوه چنده شو، د نورو ټولو افغان ښکیلو اړخونو څخه یې لرې کړل چې په تېرو لسیزو کې یې ورسره ښې اړیکې جوړې کړې وې. د سپټمبر له یوولسمې وروسته، پاکستان اجازه ورکړه چې خپله خاوره د طالبانو لپاره د پټنځای په توګه وکاروي، سره له دې چې دغو کړنو کورني او نړۍوال غبرګونونه راوپارول. د ښکاره لګښتونو سره سره، د طالبانو پلوه افغان پالیسي دوام لري.
په اصل کې، د افغانستان پالیسي په افغانستان کې د ستراتیژیکو اهدافو د ترلاسه کولو لپاره د مختلفو اړخونو د اسلامي افراطیانو په ملاتړ تکیه کړې ده. پایلې ویجاړونکې وې.
په بهر کې، د پاکستان اهداف - د هند د نفوذ سره مقابله او په کابل کې د دوستانه حکومت ډاډمن کول - ناکام شوي. په تېرو څلورو لسیزو کې له نوي ډیلي سره د کابل اړیکې د اسلام اباد په پرتله ډېرې ښې وي.
طالب پلوي تګلارې له امریکا او پراخې لوېدیځې نړۍ سره هم اړیکې خرابې کړې. امنیتي متمرکز چلند د هېواد جیو-اقتصادي ګټې هم زیانمنې کړې، لکه له افغانستان سره تجارت، د منځنۍ اسیا زیرمو ته لاس رسی او د افغان کډوالو بېرته ستنیدل.
په داخلي توګه، لګښتونه ویجاړونکي دي. د پاکستان افغان پالیسي په مستقیم ډول د کورني تروریزم په وده کې مرسته کړې، د پراخو وژنو ترڅنګ یې په میلیاردونو اقتصادي زیانونه اړولي دي. د "ستراتیژیک ژورتیا" د نامناسب او ګمراه شوي هدف په لټه کې، دولت د ډیورنډ فرضي کرښې په اوږدو کې د دیني مدرسو پراخه شبکه رامنځته کړه او د کورنیو پایلو ته په پام سره د مذهبي پلوه افراطیت د ودې لپاره مناسب سیاسي چاپیریال رامینځته شو. دا مذهبي شبکې له هغه وخت راهیسې د موجودو ګواښونو سره مخ شوي دي.
امنیتي اشخاصو دا پالیسي په دې ادعا سره توجیه کړه چې طالبان به د هند د نفوذ سره مقابله وکړي او په پاکستان کې به د "هند په ملاتړ" وسله وال کمزوري کړي. خو بیا هم د طالبانو له خوا د کابل له نیولو وروسته په تاوتریخوالي کې پراخ زیاتوالی دا انګیرنې ناسمې پایلې ثابتوي. په حیرانتیا سره، په کابل کې د طالبانو په واک کې، موږ یوازې د "ریورس ستراتیژیک ژورتیا" اسانتیا پای ته رسولې ده، چې ټي ټي پي په پاکستان کې د بریدونو لپاره د افغان-طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان کاروي.
د ناکامو پالیسیو او د معافیت کلتور ګډول د دولت مشروعیت ته د پام وړ زیان رسولی دی، کوم چې په وروستیو میاشتو کې په پراخه کچه څرګندیږي، لکه څنګه چې د بنسټیزو حرکتونو - او حتی په پولیسو او ملکي ادارو کې عناصر - د دې پالیسو لپاره دولتي بنسټونه ملامتوي، سره له دې چې سرتېري هره ورځ تر بریدونو لاندې دي.
په مساوي توګه د پاکستان د سیاسي ګوندونو، د رسنیو د برخو او مدني ټولنې ښکاره ښکیلتیا هم مساوي ستونزه ده، چیرې چې واکمن داستانونه د پردې تر شاه څخه غږونه را اوباسي. د هېواد په څنډه کې د بنسټیزو حرکتونو - هغه څوک چې د دې غلطو پالیسیو ترټولو لوی لګښتونه په غاړه لري په دوامداره توګه یې د ګواښ زنګ وهلی.
په تیرو دوو لسیزو کې د ټولو زیانونو او کړاوونو سره سره د اصلي مدني ګوندونو ښکیلتیا په دوامداره توګه دوام لري. د پي ټي ای د حکومت په دوران کې، پخواني امنيتي مشرتابه پټې معاملې وکړې چې د ټي ټي پي د بيرته ستنيدو توان ولري. یوازې د پارلمان غړو جدي اندیښنې څرګندې کړې. د دوی اخطارونه رد شول، نه یوازې د پي ټي ای لهخوا بلکې اوسني حکومت هم رد کړل.
هغه څه چې پاکستان ورته اړتیا لري د خپل داخلي ملت جوړونې ستراتیژیو، امنیتي لومړیتوبونو او بهرنۍ تګلارې په اړه بیا غور کول دي. د دې بدلونونو لاسته راوړل به سیاسي ارادې، لید او ریښتینې ډیموکراتیک نظارت ته اړتیا ولري.
د ترهګرۍ د مخ په زیاتیدونکي ګواښ سره معامله په اسلام اباد کې د اوسني سیاسي جوړجاړي د غیر شموله ماهیت له امله پیچلې شوې ده. په دې کې ټول سیاسي ګوندونه او خوځښتونه شامل دي چې لومړنۍ ټولنیز ملاتړ یې په بلوچستان او خېبر پښتونخوا کې دی - هغه صوبې چې په مستقیم ډول له مخ په زیاتیدونکي تاوتریخوالي اغیزمنې شوي.
د پاکستان-افغان پالیسي باید د ټول شموله پروسې له لارې جوړه او د سم ډیموکراتیک نظارت لاندې ونیول شي. د ډیموکراټیکې مرستې او څارنې پرته، پاکستان د تېرو تېروتنو د تکرارولو لپاره ناشونی دی، او پاکستان د دغه ناورین پر وړاندې لوړ قیمت باید پرې کړي.
