ډان: د طالبانو ماتول به د افغانانو، پاکستان او نورو ټولو ګاونډیو لپاره وېروونکې سناریو وي
پاکستانۍ ډان ورځپاڼې د ډارونکي افغانستان تر سرلیک لاندې یوه مقاله خپره کړې، چې پکې په افغانستان کې روان اقتصادي او روزنیز وضعیت، د طالبانو ترمنځ اختلافات، او نړۍ ته یې متوجه ګواښونه ارزول شوي دي.
په مقاله کې راغلي، افغانستان په کړکېچ کې دی او د نسبي ثبات خیال ورک شوی دی.
همداراز په دغه مقاله کې ویل شوي، چې د افغانستان اقتصادي وضعیت کمزوری دی، افغان مېرمنې په خپلو کورونو کې بندې پاتې دي او د متحده ایالاتو د مرستو په ځنډېدو سره تمه کېږي، چې د دې هیواد بشري ناورین لا پسې ژور کړي.
ډېری هغه کسان چې یو وخت یې د طالبانو په رژیم باور درلود، اوس یې باور له لاسه ورکړی دی، په داسې حال کې چې په مشرتابه کې دننه اختلافات لاپسې زیات شوي دي.
کارپوهان خبرداری ورکوي، چې د طالبانو ترمنځ د اختلافونو زیاتېدل به د دغې ډلې په لیکو کې د بغاوت لامل شي.
مقالې د طالبانو ترمنځ د اختلافونو د تایید په اړه د طالبانو د ویاند ذبیح الله مجاهد په اېکس د یو سپېس خبرو ته اشاره کړې ده، چې د ژورو اختلافونو د راپورونو په منځ کې د طالبانو ویاند په دې وروستیو کې په ټولنیزو رسنیو کې په یوه بحث کې دا موضوع مطرح کړه.
هغه ومنله، چې د نظرونو توپیر شتون لري خو ټینګار یې وکړ، چې دا فزیکي شخړې یا ښکاره شخړې ته وده نه ورکوي.
په مقاله کې راغلي، چې طالبان هېڅکله هم یوه بشپړه متحده ډله نه ده او په لویه کچه د پښتنو له خوا جوړه شوې او دوی په قومي، سیمه ییزو او قبیلوي کرښو وېشل شوي دي.
په مقاله کې دا هم ویل شوي، د طالبانو مشر د دې ډلې د ایډیالوژیکي او سیاسي میراث د ساتونکي په توګه په خپلو نظرونو کې ټینګ پاتې دی، چې د قومي محافظه کارۍ رېښې لري او هغه په خپلو اصولو باندې د جوړجاړي پر ځای د اقتصاد، ټولنیز یووالي او حتی خپلو متحدینو قربانۍ ته چمتو دی.
د مقالې یوه بله برخه کې راغلي، چې د طالبانو رژیم د روغتیا او ټولنیزو سکتورونو د ساتلو توان نه لري، کوم چې په بهرنیو مرستو تکیه کوي.
د بېلګې په توګه، طالبانو په جوماتونو او د کلیو په مرکزونو کې د پولیو واکسین رسول محدود کړي او نور د کور په کور د واکسین کولو اجازه نه ورکوي.
د طالبانو زیات شمیر غړي په دې باور دي، چې د دوی مشر له خپل واک څخه ناوړه استفاده کوي.
که نړۍواله ټولنه بدیل پلانونه وړاندې نه کړي یا طالبان په خپله د اقتصاد د ښه کولو او د روغتیا سکتور ته د مالي امکاناتو د برابرولو لپاره اقدامات ونه کړي، کېدای شي وضعیت نور هم خراب شي.
د طالبانو د رژیم په وړاندې د پاکستان دریځ هم د خوښې وړ نه دی، په عمده توګه د تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) له امله چې د افغانستان خاوره د پاکستان پر ضد د ترهګرۍ لپاره کاروي.
طالبانو د دغې ډلې په کنټرولولو کې له پاکستان سره خپله مرسته نه ده کړې.
په ځواب کې پاکستان له افغان کډوالو څخه د یوې مجازي وسیلې په توګه کار اخلي، تر څو پر طالبانو فشار راوړي، چې پیل یې د پاکستان له پلازمېنې او بالاخره له هېواده ووځي.
که څه هم طالبانو د افغان کډوالو د اېستلو لپاره د پاکستان دا کړنه غندلې ده، خو د دوی بیا رغونه او ځای پر ځای کولو ته جدي نه ګوري، ځکه چې دوی د کډوالو اکثریت د طالبانو ضد ګڼي.
د ډان ورځپاڼې په دغه مقاله کې راغلي، چې د طالبانو مشر په هر ولایت کې د علماوو د شوراګانو په جوړولو سره د مختلفو اقداماتو له لارې په واک کې خپله ولکه ټینګه کړې ده.
دا شورا د نوموړي د سترګو او غوږونو په توګه کار کوي، په ټول هېواد کې د وفادار دیني عالمانو د "ګاونډي څار" په څېر کار کوي، چې د طالبانو د چارواکو تر منځ هر ډول سرغړونې څاري او راپور ورکوي.
د دې مقالې له مخې، د احتمالي بغاوت راپورونه کولی شي نړۍواله همکاري وځنډوي او که ریښتیني او بریالي اختلافونه راڅرګند شي، دا کولی شي د افغانستان په اړه نړۍواله ارزونه بدله کړي او په افغانستان کې ګډوډي لا پسې زیاته کړي.
همداراز په مقاله کې لیکل شوي، چې په دې شرایطو کې د طالبانو په رژیم کې د مخالفانو د ښکېلتیا احتمال نه ردېږي، خو ایا دوی د دې وړتیا لري چې د ملا هبت الله پر ضد کودتا پیل کړي او وروسته نظم رامنځته کړي؟
د طالبانو ماتول به دوی په قومي او توکمیزو کرښو ووېشي، چې د ۱۹۹۰ لسیزې په نیمایي کې د طالبانو د واکمنۍ څخه مخکې دورې یادونه کوي؟
دا د افغانانو، پاکستان او نورو ټولو ګاونډیانو لپاره یوه وېروونکې سناریو ده او ان نړۍوال امنیت ته یې ګواښ متوجه کړی.
افغانان کولی شي، چې د یوه سوله ییز لېږد د ترلاسه کولو لپاره د لارو په موندلو سره له ځان سره مرسته وکړي، کوم چې کولی شي طالبان مجبور کړي چې خپلې پالیسۍ بدلې کړي.
په ټولنه کې د طالبانو ضد مقاومت، د مهاجرینو او فکري اشرافو ستونزه دا ده، چې دوی د سیاسي، اخلاقي او نظامي ملاتړ لپاره لوېدیځ ته ګوري او دوی له تېرو ۵۵ کلونو ناکراریو او بهرنیو مداخلو له امله په یوه داخلي سوله ییز خوځښت کې د پرمختګ محدود ظرفیت لري.
دا داخلي ضعف دوی له سیاسي پلوه زیانمنوي او دا د دې لامل کېږي چې له بهرنیو سرچینو څخه الهام واخلي.
