په امریکا کې د میلیونونو کاروونکو پر مخ ټیکټاک وتړل شو
په امریکا کې څو ساعته مخکې د سترې محکمې د پرېکړې له مخې د خواله رسنیو یو مشهور اپلکیشن ټیکټاک د ۱۷۰ میلیونه کاروونکو پر مخ رسمآ وتړل شو؛ خو دغې خواله رسنۍ په یوه پیغام کې ویلي له ټرمپ سره یې د بېرته راګرځیدو په اړه خبرې روانې دي.
د متحده ایالاتو سترې محکمې پر ټیکټاک له دې امله بندیز لګولی چې د دغه هېواد ملي امنیت ته یې ګواښ پېښ کړی او په کې د خلکو معلومات خوندي نه دي.
دغه قانون د محکمې لخوا تر تایید وروسته د کانګرس یا د «استازو جرګې» تصویب کړی او څو ساعته وړاندې پلی شو.
د یاد قانون له مخې ټیکټاک اړ شوی چې خپل چینایي مالکیت دې لمنځه یوسي او د بایټ ډانس کمپنۍ څخه دې جلا شي او یا دې هم په امریکا کې خپل فعالیتونه ودروي.
د دغه بندیز اعلان د ختیځې امریکا په وخت د شپې ۱۰:۳۵ بجې وشو. پر همدې وخت چې کاروونکو هڅه وکړه اپلیکیشن خلاص کړي، هغوی ته یو پیغام ښکاره شو چې په کې ویل شوي وو: «بښنه غواړو، ټیکټاک اوس مهال په متحده ایالاتو کې نه شته.د یوه نوي قانون له مخې، موږ اړ شوي یو چې خپل فعالیتونه بند کړو. موږ له تاسو مننه کوو او هیله لرو چې په راتلونکي کې یو حل لاره پیدا کړو.»
په دغه پیغام کې د منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ یوه وینا هم شامله وه چې ویلي یې و «موږ ژمن یو چې د ټیکټاک لپاره د یوې حل لارې په موندلو کار وکړو، ترڅو دغه اپلیکیشن بېرته فعال شي. مهرباني وکړئ انتظار وکړئ.»
له اېپل او ګوګل پلی څخه د ټیکټاک لرې کول
پر ټیکټاک دغه بندیز یوازې د اپلیکیشن کارول نه دي محدود کړي، بلکې د اېپل او ګوګل له پلورنځیو څخه یې دغه اپلیکیشن هم لرې کړی دی. سربېره پر دې، هغه شرکتونه چې ټیکټاک ته خدمتونه وړاندې کوي، لکه د وېب ملاتړ کوونکې کوربنې کمپنۍ اوراکل، هم اړ شوې چې خپل ملاتړ بند کړي.
د دغه نوي قانون له مخې، که هر شرکت د ټیکټاک ملاتړ ته دوام ورکړي، هغوی به له څو میلیارد ډالري جریمې سره مخ شي.
د ټرمپ دریځ او ژمنې
ډونالډ ټرمپ، چې اوس د امریکا منتخب ولسمشر دی، د دې پرېکړې په اړه خپل دریځ روښانه کړی دی.
هغه ویلي: «موږ د سترې محکمې د پرېکړې درناوی کوو؛ خو دا مهمه ده چې د ټیکټاک لپاره یوه داسې لاره ومومو چې هم د ملي امنیت اندېښنې ختمې شي او هم دغه پلټفارم د خلکو لپاره فعال پاتې شي.»
ټرمپ ژمنه کړې چې د خپل حکومت په راتلونکې دوره کې به د دې ستونزې د حل لپاره هڅې وکړي. هغه وویل چې ښایي د ټیکټاک لپاره لنډمهاله حل په نظر کې ونیسي، لکه د «ټکساس پروژې» په بڼه د یوې موافقې بیا راژوندی کول.
«ټکساس پروژه»یو داسې پلان دی چې د ټیکټاک معلومات به په امریکا کې د اوراکل په څېر یوې کمپنۍ له خوا وساتل شي او فډرالي چارواکو ته به اجازه ورکړي چې د اړتیا په صورت کې ټیکټاک وځنډوي. ټرمپ ویلي چې دغه پلان ښايي د چین د اغېز د مخنیوي لپاره یوه مناسبه حل لاره وي.
هغه زیاته کړې: «موږ دې ته چمتو یو چې ټیکټاک ته ۹۰ ورځې وخت ورکړو ترڅو د دې مسلې حل ته ورسیږي. موږ باید دواړه د ملي امنیت اړتیاوې او د خلکو د بیان ازادي وساتو.»
د کاروونکو او ملاتړو غبرګونونه
د ټیکټاک بندیز په خلکو کې سخت غبرګونونه راپارولي دي، په ځانګړې توګه په ځوانانو کې چې دغه اپلیکیشن یې په ورځني ژوند کې د ساعت تېرۍ او اړیکو لپاره کاراوه.
د بیان ازادۍ ملاتړو، لکه پین امریکا PEN America ویلي چې د ټیکټاک بندیز د دولت لخوا د سانسور یوه بڼه ده.
دغه بنسټ په یوې خبرپاڼه کې وویل: «دا ډول بندیزونه د استبدادي حکومتونو ځانګړتیا ده، او موږ باید په دې اړه محتاط و اوسو چې د ملي امنیت تر نامه لاندې د خلکو د غږونو چوپتیا ته لاره هواره نه کړو.»
د ټیکټاک ناڅرګند برخلیک
سره له دې چې د ټیک ټاک د بندېدو پرېکړه عملي شوې ؛خو د دې خواله رسنۍ راتلونکی لا هم نامعلوم دی. دا روښانه نه ده چې ټرمپ به د خپلې ژمنې سره سم د دې بندیز لپاره یوه دایمي حل لاره ومومي یا نه.
د ټیکټاک د بندیدو دا بحث ښايي نورو ټولنیزو رسنیو لپاره هم یو مهم پیغام وي چې د امریکا د حکومت د ملي امنیت په نوم د بهرنیو ټکنالوژیو پر کارولو څومره جدي دي.
پاکستان او هند وار له مخه پر ټیکټاک محدودیتونه لګولي او په اروپايي هېوادنو کې هم د دغه خواله رسنیو د کارولو په تړاو پخواني بحثونه بیا را تازه شوي دي.
د خواله رسنیو کارپوهان په دې باور دي چې د امریکا دغه تازه اقدام نورو هېوادونو ته دا جرات ورکولی شي چې د دغه ډول پلټفارمونو پر ضد اقدامات وکړي.
