په کورمه کې «قتل عام دی او ښه عام دی »

هسې خو په ټوله پښتونخوا کې له بهر نه تپل شویو جنګونو په وجه له ډیرو کلونو راهیسې په شکل د اشکالو ځای په ځای جګړې ادامه کړې ده خو د سپین غره په لمن کې پرتې د پښتونخوا ډیرې ښکلې سیمې کورمې، په تیرو کلونو، میاشتو او ورځو کې ډیر جنګونه، وینې تویېدنې او بربادۍ لیدلې دي.

خو د تیرې پنجشنبې په ورځ( د نومبر میاشتې په یوویشتمې نیټې ) قتل عامونه د کورمې د تیرو څلویښتو پنځوسو کالونو د خونړي تاریخ په معیار هم بې ساري دي.

د کورمې مرکز د پاړه چنار ښار او د پاس کورمې د شیعه مسلک پښتنو مسلمانانو لپاره د کوهاټ او پیښور په لور ښکته تلونکې لاره د کوزې کورمې سني مسلک پښتنو مسلمانانو د څلویښتو ورځو نه زیاتو ورځو راهیسې بنده کړې ده. د دغه بندیز په وجه پاس کورمه ( د کورمې مرکز پاړه چنار هم په پاس کورمه کې پروت دی ) کې خلک د دواګانو ، علاج او د خوراکي توکو د کمبود له امله له یوه انساني ناورین سره مخ وو.

هغوی ډیر فریادونه وکړل مګر هیچا پرې غوږ ونه ګراوه، نه د پښتونخوا ایالتي حکومت او نه د پاکستان مرکزي حکومت د دې لارې د پرانستلو لپاره کوم موثر ګام پورته کړ. څو څو ځله کوهاټ او پیښور ته تلونکو او راتلونکو موټرو او نورو ګاډو باندې په ډزو کې وخت په وخت مرګ ژوبله وشوه خو لاره تړلی پاتې شوه ، نو د پاس کورمې خلک ډیر تنګ شول، هغوی د موټرو ، سرویسونو او نورو ګاډو یو ستر قطار جوړ کړ. له کورمې نه راغلو خبرونو سره سم په دې قطار کې د سلو شاوخوا ګاډي وو ، دوی له حکومت نه کومک وغوښت. خبرونه وايي چې د پولیسو دوه پک اپ موټر له دوی سره ملګري شول چې یوه پک اپ له قطار نه وړاندې او یوه یې شاته روانه شوه. د پولیسو د شمیر په باره کې دقیق معلومات په لاس کې نشته خو پر خواله رسنیو له خپرو شویو خبرونو ښکاري چې د پولیسو شمیر ډیر لږ و. په هرحال د کوزې کورمې د بګن علي خیلو سره کمین کې ناستو افراطي سني ټوپکمارو د قطار په مینځ ګاډو باندې نیغ په نیغه ډزې وکړې چې په دې ډزو کې ۴۴ کسان مړه شول ( چې دا موثق خبر دی ځینې خلک مړي زیات یادوي ) او له ۸۰ نه زیات کسان ټپیان شول او ډیرې غمجنوونکې منظرې ولیدل شوې.

په دغو تلفاتو کې ماشومان، ښځې او سړي شامل وو. په سبا د جمعې ورځ وه، پاړه چنار او د پاس کورمې په نورو سیمو کې خلک په ډیر ګڼ شمیر کې د احتجاج په غرض راووتل، د مړو له جنازو او تدفین نه وروسته دغه پروتست زور واخست، ویناکوونکو پردولت کلکې نیوکې وکړې او په تدریج سره یې د کوزې کورمې له سنیانو نه د پور اخستو غوښتنې هم وشوې او ترماښام پورې فضا دې ته جوړه شوه چې وسله وال شیعه جنګیالي د کوزې کورمې په برید پرتو کلیو ته لاړ شي او د غچ اخستو په غرض خلک ووژني، او دوی هم خلک ووژل. دلته د وژل شویو خلکو شمیر ۲۳ یادیږي خو دقیقه شمیره معلومول اسان نه دي. دغه لښکر د بګن نومې قصبې بازار ته اور واچاوه او ډیر دکانونه یې وسوځول. غمجنوونکې خبره دا ده چې دواړو طرفونو ته معصوم او بې ګناه خلک ووژل شول؛ چا چې د بل طرف په وژلو کې هیڅ نقش نه و لوبولی.

د کورمې ولسوالۍ ټول نفوس د پاکستان د ۲۰۲۳ کال له رسمي سرشمیرنې سره سم اتو لکو ته ته نږدې دی خو ځايي خلک وايي چې د کورمې نفوس له یو ملیون نه زیات دی. په دی کې له نیمايي نه زیات خلک په پاس کورمه کې اوسي، نو دلته په زرګونو خلک هره ورځ د تداوي، تعلیم ، تجارت او کار روزګار لپاره په دغه لاره تګ راتګ کوي. پخوا چې په افغانستان کې جمهوریت و نو د برې کورمې شیعه خلک به پکتیا ته واوښتل اوبیا به له افغانستان نه د تورخم پر لاره پیښور ته لاړل خو د طالبانو په واکمنۍ کې اوس دا کار امکان نه لري.

په کورمه کې شیعه ګان او سنیان له ډیر وخت نه یو ځای اوسیږي.د طوري قبیلې خلک شیعه ګان دي، بنګښو کې شیعه ګان او سنیان دواړه شته.د فرقو او مسلکونو شخړې د ۱۹۷۰ کلونو کې په دوو وجوهاتو سوا شوې، یوه وجه دا وه چې په ۱۹۸۰ کلونو کې افغانستان کې د شوروي اتحاد په ضد د جهاد په نوم جنګ په یوه نړیوال جنګ بدل شو او له منځني ختیځ نه افراطي سني ایډیولوژيګانې (او ورسره پیسې ) راغلې چې د جهاد په نوم یې د بنسټپالنې فابریکې پرانستې.په دوی کې تربیت شوي زیاتره د شیعه ګانو په ضد مجاهدین وو او پاکستان کې د شیعه ګانو پرضد وسله وال سازمانونه ( لکه سپاه صحابه ) جوړ شول، چې د شیعه ګانو څرګند کسان یې وژل. بلې خوا ته په ۱۹۷۹ کې د امام خمیني په مشرۍ په ایران کې د اسلامي انقلاب په نوم یو داسې سیاسي بدلون راغی چې په ټوله نړۍ کې یې په شیعه ګانو کې رادیکالزم وزیږاوه.

پاکستان کې د دغه رادیکالزم مرکز کورمه کې جوړ شو ، مشهور شیعه عالم مشر عارف حسین الحسیني د ټول پاکستان د شیعه ګانو مشر و او ځینو خلکو به هغه د پاکستان خمیني باله. دا هغه وخت و چې د سعودي عربستان او ایران مناسبات ډیر متشنج او خړپړ وو نو د دغو دواړو هیوادونو واکدارانو په اصطلاح خپلو دوستانو ته په ټوله نړۍ کې د یوه او بل پرضد پیسې او وسلې ورکړې. پاکستان کې سپاه صحابه او د جنګوي لښکر شیعه ګان وژل او د سپاه محمد په نوم سازمان سنیان وژل. عارف حسین حسیني په کال ۱۹۸۸ کې د اګست په پنځمه نیټه په پیښور کې په مرموزو شرایطو کې ووژل شو چې وروسته د هغه په غچ کې بعضې پیژندل شوي شخصیتونه ووژل شول، چا چې د عارف حسیني د مرګ په وخت کې د ضیاءالحق په حکومت کې سترې څوکۍ لرلې.

افغانستان کې د پنځه څلویښت کاله جنګ په جریان کې په ټولو قبایلي سیمو کې یوه پاس کورمه وه چې سني افغان جنګیالیو ته یې په خپله سیمه کې د کمپونو جوړولو اجازه ورنه کړه ، حتا طالبانو سره دوی خونړي جنګونه وکړل، خو طالبان یې په خپله سیمه کې نه پریښودل. په تیرو څو کلونو کې په سوریه (شام) کې د جنګ لپاره ایران د پاکستاني شیعه جنګیالیو څخه تشکیل شوې زینبیون لوا په نوم سازمان جوړ کړی و چې له هغې څخه د تهران طوري په نوم یو تن یې د بګن په جګړه کې برخه اخستی وه او په میډیا کې یې د بګن بازار د سوځولو مسوولیت پر غاړه اخستی، نو دا د فرقو شخړه محلي او نړیوال دواړه اړخونه لري.

یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.