شننه؛ په پښتونخوا کې د روانې جګړې لاملونه

په پښتونخوا کې د پاکستاني پوځ اوتحریک طالبان پاکستان ترمنځ جګړه د هرې اونۍ او میاشتې په تېرېدو سره مخ پر زیاتېدو ده. اوس دغه جګړه داسې کچې ته رسیدلې ده چې په تیر لنډ وخت کې ساری نه لري.

څو ورځې وړاندې ټي ټي پي ادعا کړې ده چې د اکتوبر په میاشت کې د دغه سازمان غړو د پاکستان پر امنیتي ځواکونو۲۲۰ بریدونه کړي او ددغو ځواکونو۱۳۰ تنه یې وژلي دي.

په دغو بریدونو کې زیاتره د پښتونخوا ایالت په جنوبي اضلاعو (ولسوالیو) یا له ډیورنډ کرښې سره جوختو سیمو کې شوي دي. له دغو سیمو ځینې برخې ټي ټي پي اشغال کړې دي، تر دې چې هغوی هلته ګزمې کوي او په سړکونو یې پاټکونه هم جوړ کړي دي. دلته د پولیسو د صاحب منصبانو له خوا خپلو عسکرو ته داسې لیکلې لارښوونې حتا په میډیا کې خپرې شوې چې د پولیسو پرسونل دې له ماښام وروسته له خپلو قرارګاوو نه بهر نه راوځي، خو هغوی په دې هم نه خلاصیږي ځکه د ټي ټي پي جنګیالي د پولیسو او پو ځیانو پر مرکزونو او قرارګاوو هم بریدونه کوي.

د جګړې لاملونه څه دي؟

دلته دا پوښتنه پیدا کیږي چې د دې جګړې لاملونه څه دي ؟ د پاکستان اووه- اته لکه پوځ ولې د یو څو زرو طالبانو د بریدونو مخ نيوی نه شي کولی ؟ د پاکستان او د افغانستان د طالبانو امارت ترمینځ ظاهريتاوتریخوالی لیدل کیږي او کله کله له دواړو خواوو نه دړکې هم اوریدل کیږي، خو دواړه اړخونه له یوه بل سره نيغ په نيغه جګړې ته زړه نه ښه کوي او نه خپلمنځيستراتیژیکې اړیکې پرې کوي.

د دې جګړې پر لاملونو د سر خلاصولو لپاره باید سړی په دې پوه شي چې طالبان د لویدیزو زبر ځواکونو او د پاکستاني جنرالانو ( چې د لویدیز قراردادیان دي ) ګډه پروژه ده او دوی دواړه په دې پروژه کې مشخصې ګټې لري.

د امریکا او طالبانو ( او ورسره په غیر مستقیمه توګه پاکستان ) ترمنځ د دوحې معامله په دې موخه شوې وه چې په افغانستان کې جمهوریت سقوط وکړي او طالبان د ډیورنډ کرښې دواړو خواوو کې ځای پرځای شي؛ د القاعدې، داعش، اي ټی آی ایم او نورو ترهګرو سازمانونو غړو ته به په افغانستان او شاوخوا سیمو کې د فعالیت زمینه برابره شي. په دې ډول به د چین او پاکستان ترمنځ د اقتصاديکوریډور د جوړیدو مخنيوی وشي؛ د چین د دهلیز او کمربند د غټې نړیوالې پروژې د جوړیدو په لاره کې به خنډونه خلق شي او د منځنۍ اسیا د بې ثباته کولو لپاره به زمینه مساعده شي.

سربېره پر دې چې پاکستاني جنرالان د لویدیز د قراردادیانو په توګه ددغو پلانونو مرسته کوي، دوی په دې کې خپلې مشخصې او ځانګړې ګټې هم لري. د مثال په توګه؛ پاکستاني جنرالان طالبان ، چې دوی خپله جوړ کړي، پاللي او روزليدي، خپل جدي دښمنان نه ګڼي ځکه په وروستي تحلیل او اوږده موده کې طالبان د پاکستاني مدارسو د مفتیانو له فتواوو نه سرغړونه نه شي کولی.

د هویت بحران

د پاکستان جنرالان د پښتنو او بلوڅو ملي ګرايي د پاکستان لپاره اصلي خطر ګڼي، ځکه پاکستان ان د خپل تاسیس له ورځې نهد هویت له بحران سره مخ دی. د پاکستان جوړوونکو ادعا لرله چې دویله هند څخه ځکه بیلیږي چې د دوی تمدن د هند له تمدن نه بدل او حتا چې د هند له تمدن سره مخالف دی.(په حقیقت کې دا دلیل ځکه سم نه دی چې دا د هند تجزیه نه وه ، بلکې لکه څنګه چې هغه وخت باچا خان، د دین ستر عالمابوالکلام ازاد او ځینو نورو خلکو ویل، دا په هند کې د اوسیدونکو مسلمانانو تجزیه وه ځکه له تجزیې وروسته هم همدومره مسلمانان په هند کې پاتې شول څومره چې په پاکستان کې دي)، خو جالبه خبره دا ده چې د پاکستان موسسینو د خپل نوي ملک لپاره ملي ژبه اردو له هند نه راوړه . د پاکستان په ځايي اوسیدونکو کې اردو ژبه د هیچا مورنۍ ژبه نه وه، اردو صرف د هغو یو شمیر مهاجرو مورنۍ ژبه ده چې په ۱۹۴۷ کال کې له وېش وروسته له هند څخه پاکستان ته راغلي وو. همدغسې د پاکستان په رسمي ملي لباس کې شيرواني (ترپښو پورې اوږده توره کورتۍ ) هم له هند نه راغلې ده، نو په داسې شرایطو کې د پښتنو ملي هویت ( چې د ډیورنډ کرغیړنې کرښې نه اخوا ملي دولت هم لري) پاکستان د خپل وجودلپاره اصلي خطر ګڼي. د دغه خطر د رفع کولو لپاره د ډیورنډ کرښې دواړو خواوو ته د طالبانو ځای پرځای کول پاکستاني جنرالان ځکه اغیزناک بولي چې دغه جنګي ماشين د افغان/پښتون ملي هویت له منځه وړي او د دوی پر خاوره د اسلام د پاک دین له نوم څخه په سوء استفاده یو داسې نظام تحمیلول غواړي چې د خاورې نيم نفوس (ښځې)له معارف او ټول ژوند او ژواک نه وباسي.

د پاکستاني دیني مدرسو د څانګو په پرانېستلو سره د افغانستان او پاکستان په پښتني سیمو کې د نارینه هلکانو لپاره د یوویشتمې پیړۍ معارف هم له منځه وړي او که دا وضع څو لسیزې دوام وکړي نو د افغان/پښتون خاوره به د بې سوادۍ، جهالت او وروسته پاتې والي په تورو تیارو کې داسې ډوبه شي چې ایله به د پاکستان او نورو ګاونډیانو بردګۍ ته برابره شي.

طالبان د پوځ خلاف نه جنګیږي

ځینې خلک داسې استدلال کوي چې د ټي ټي پي جګړه خو د پاکستان له اردو او پولیسو سره ده او هغوی په پرله پسې توګه یو او بل وژني، نو دا څنګه د افغان/پښتون پر ضد لوبه کیدلی شي ؟

لومړی خو که وکتل شي ټي ټي پي په تیرو څو لسیزو کې دومره باسواده پښتانه او ملتپاله سیاسيکادرونه وژلي دي چې د پاکستاني جنرالانو لپاره یې د پښتنو د ملي نهضت د تضعیفولو کار اسان کړی دی او تر اوسه یې په خپل دغه کار پښیماني نه ده ښودلې.

بله خبره دا چې د غلبې لپاره د نیابتي جنګونو پلان کوونکي په زړونو کې عادي انساني ترحم او عاطفه نه لري.هغوی په دې لار کې شوي انساني تلفات د خپلو هژموني او نیابتي پروژو بیهبولي. که داسې نه وای نو پاکستاني جنرالانو به له ټي ټي پي سره له پخواني قتل و قتال وروسته څنګه بیا خبرې اترې او تړونونه کول؟ هغوی به یې څنګه پخوانۍ فاټا کې ځای پرځای کولی؟

یو بل نوی جنګ د افغان/پښتون خاورې ته راوړل په هیڅ وجهد خاورې او ولس په ګټه نه شي کیدلای.

یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.