د نګورنو قره باغ تسلیمېدو د پخواني شوروي سیمو کې د روسیې د نفوذ په هکله پوښتنې پیدا کړې

د روسیې د بهرنۍ پالیسۍ بازانو ته دوه کاله مخکې له کابل هوايي ډګر د امریکايي ځواکونو له بېړني وتلو خوند واخیست، خو په نګورنو قره باغ کې د دوی د سوله ساتو ځواکونو اډې ته د ارمنانو د تئښتې لیدل ورته سخت و.

څنګه چې له افغانستان د امریکايي ځواکونو وتل ځینې امریکایان د خپل هېواد واک ته اندېښمن او د دوی دوښمنان یې زړور کړل، همداسې نګورنو قره باغ ته د ترکیې ملاتړو اذربایجاني ځواکونو د نفوذ په مخنیوي کې د روسي سوله ساتو بې وسي هم مسکو خوابدی کړی دی.

قره باغ ارمن توکمه سیمه ده، خو په نړیواله کچه د اذربایجان برخه بلل کېږي، اما د ۱۹۹۰ کلونو له لومړیو د ځايي ادارې په لاس کې ده او د پخواني شوروي یو کونج و چې لا هم مسکو ته د وختتېري یو ځای دی، خو د اوکراین جنګ کې د ښکېلتیا له امله یې دا نفوذ د ترکیې، اذربایجان او ایران تر فشار لاندې دی.

روسیه چې په ارمنستان کې د اډې په ګډون پوځي تاسیسات لري، له سوېلي قفقاز چې د تېلو او ګاز نللیکې ترې تېرېږي د وتلو نیت یې نه دی ښودلی

خو مسکو د قره باغ کړکېچ په اداره کې له ارمنستان سره په لوبه تورن او اړ شو چې په سیمه کې له خپلې بهرنۍ پالیسۍ دفاع وکړي.

په نګورنو قره باغ کې چې تر یو لک ډېر ارمنان اوسېږي وروستیو ورځو کې سلګونه کسان وژل شوي دي او اوس ارمنان اړ دي چې یا له خپل ټاټوبي د وتلو پرېکړه وکړي یا هم د اذربایجان حاکمیت کې پاتې شي چې ډېری یې دوښمن دولت بولي، که څه هم باکو د سوله ییز ژوند ژمنه ور سره کړې ده.

د کرنګي اندیځ یا فکري مرکز مهم غړی او پخوانی روسی ډیپلوماټ الیکساندر باونوف وايي، د قره باغ په سټیپناکرټ هوايي ډګر کې د وېرېدلیو خلکو انځورونه په ۲۰۲۱ کال کې د کابل هوايي ډګر کې د خلکو د ګڼې ګوڼې انځورونه تازه کوي.

د هغه په خبره، "مسکو د کابل له انځورونو دې نتیجې ته ورسېد چې امریکا کمزورې ده او له اوکراین سره د حساب کتاب تاریخي چانس په لاس ورغلی دی. خو څوک به د قره باغ له انځورونو کومه پایله واخلي؟"

ځینې روسان په سوېلي قفقاز کې د خپل نفوذ پر کمیدو سربېره په دې هم ډېر غوسه دي چې د اذربایجان ځواکونو د دوی پنځه سوله ساتي سرتېري ووژل.

خواله رسنیو کې د دې پېښې انځور ښيي چې د روسیي سرتېرو موټر پر مرمیو سوری سوری دی.

د اوکراین د جګړې مشهور مبصر او د روسیې پوځي ویبلاګر ژیوف ز لیکلي: اذربایجان د روسۍ وینې په خوند څکلو سره قره باغ له ستوني تېر کړ.

هغه وايي، څوک چې د اذربایجان بري ته خوشالېږي، د روسي سرتېرو پر مړو نڅېږي.

نوموړي له نورو ویبلاګرو سره له مسکو غوښتي چې له باکو غچ واخلي.

په ارمنستان کې چې د روسیې دودیز ملګری دی د مسکو ضد زیاتېدونکو احساساتو کرملین ته حالت لا سخت کړی دی چې سرچینې او پام یې د اوکراین جګړې ته ور ټول دی

ارمن لاریونوالو ایروان کې د روسیې د سفارت مخ ته په اعتراض سره ادعا وکړه چې روسیې د اذربایجان په مخنیوي کې خیانت وکړ.

د کرملین پخوانی سلاکار سرګي مارکوف وايي، دا خطرناک تمایل دی، د روسیې ضد احساساتو ته کار کېږي.

د تاوان کمول

د ارمنستان لومړي وزیر نیکول پاشینیان هم پر مسکو خپله غوسه په دې وښوده چې ویې ویل دا لویه تېروتنه وه چې ایروان د خپل امنیت د خوندیتوب لپاره یوازې پر مسکو تکیه و.

هغه په قره باغ کې نږدې دوه زره روسي سوله ساتي ځواکونه په خپله دنده کې په پاتې راتلو تورن کړل، دایروان د امنیتي شریکانو د متنوع کولو ژمنه یې وکړه او د متحده ایالاتو له ځواکونو سره یې ګډ پوځي تمرینات وکړل.

روسیې په ځواب کې د زیان د محدودولو تمرین وکړ، د ماتې پړه یې په کلکه په پشینیان واچوله او هغه یې پر ډیپلوماټیکه بې کفایتۍ تورن کړ.

پاشینیان، چې د ۲۰۱۸ کال په لاریونونو کې واک ته ورسید د روسیې نفوذ یې کم کړ او مسکو ورته د لویدیځ پلوي په سترګه ګوري.

مسکو هغه په دې تورنوي چې د اوسني کړکیچ لامل شوی دی او دلیل دا وايي، چې پر ۲۰۲۰ کال په ۴۴ ورځنۍ جګړه کې د ارمنستان له ماتې وروسته چې روسیې قره باغ ته سوله ساتي واستول پاشینیان د اذربایجان ځمکنۍ بشپړتیا په رسمیت وپیژندله.

باکو له ډېر وخت راهیسې نګورنو قره باغ خپله خاوره باله، خو د قره باغ ارمنانو له پاشینیان غوښتل چې د دوی خپلواکي په رسمیت وپېژني او له ځان سره یې یو ځای کړي.

د روسیې د ملي امنیت شورا د مرستیال مشر دیمیتري مدودوف په څېر روسي چارواکي وايي، د پاشینیان په استعفا به خوشال شي چې اوس یې مخالفان ترې غوښتنه کوي.

مدودوف د سې شنبې په ورځ چې اذربایجان خپل ځواکونه قره باغ ته واستول د پاشینیان د تېروتنو د یوه نوملړ په خپرولو سره هغه د ناټو مینه یا معشوقه وباله.

روسیه ممکن شاته ولاړه وي، خو باور لري چې داصلي مسوول په توګه ارمنستان د مانورو لپاره پښه ماتی و.

د روسیې د دولتي رسنیو یوه ځواکمنه مدیره او ارمن توکمه مارګریتا سیمونیان وايي، مسکو اړ نه دی پاشینیان ته چې خپل خلک یې وپلورل، په دې تړاو سپیناوی ور کړي.

د هغې په خبره، مسکو له ارمنستان پرته نتیجې ته رسېدلی شي، خو ارمنستان له روسیې پرته دا کار نشي کولی.