ایران ابراهیم صدر ته د ستراتیژیک ملګري په سترګه ګوري
د افغانستان انټرنشنل او ایران انټرنشنل د موندنو له مخې، په هغو څېرو کې، چې د ایران لپاره د پوځي ځواک او سیمهییز نفوذ ګډ تصویر وړاندې کوي، یو ملا محمد ابراهیم صدر دی.
د هلمند ولایت د سنګین ولسوالۍ دا پښتون الکوزی قوماندان د طالبانو د یوه نظامي ستراتیژست په توګه مشهور دی او اغېز یې یوازې د افغانستان تر پولو محدود نه دی.
ملا محمد ابراهیم صدر په ۱۹۵۹ کال کې د هلمند په سنګین کې په یوه مذهبي کورنۍ کې زیږېدلی. هغه د اسلامي زده کړو په رڼا کې د خپل پلار، چې د جامع مسجد ملا و، تر سیوري لاندې ستر شوی، خو ډېر ژر یې د طالبانو د نظامي مشرانو په لومړي کتار کې ځان ثابت کړ او د دوی د لومړۍ واکمنۍ پر مهال یې د دفاع وزارت د مرستیال په توګه مهم پوځي عملیات رهبري کړل. ایران ته د هغه ارزښت له دې اړخه هم مهم دی، چې د مولوي هبت الله اخوندزاده له خوا د جوړې شوې امنیتي شورا رییس او د کورنیو چارو وزارت امنیتي مرستیال دی، خو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په امنیتي شورا کې دده تر لاس لاندې د شورا غړی دی. په بله وینا، کله چې خبره کندهار ته ځي، مرستیال د وزیر مشر دی.
ابراهیم صدر د طالبانو د لومړنۍ واکمنۍ پرمهال ددفاع وزارت لومړی مرستیال و او له متحدې جبهې سره یې، چې هغه مهال د ایران له پوځي او وسله وال ملاتړه برخمنه وه، د یوشمېر جګړو مشري پرغاړه درلوده.
د ایران له استخباراتو سره د ابراهیم صدر اړیکې ۲۰۰۱ کال ته ور ګرځي؛ هغه مهال چې طالبان د امریکا متحده ایالتونو د بریدونو له امله مات شول او ده مشهد او بیا زاهدان او د جنوبي خراسان خوسف ته پناه یووړه. له ۲۰۰۵ کال وروسته صدر له له خپل ناسکه ورور مولوي اقا جان (دویم نوم دی) سره د کوېټې له لارې پاکستان او بیا پېښور ته لاړ، چې په قبایلي سیمه جمرود کې اوسېده او هلته یې په غونډي سیمه کې د «باب الجهاد» په نوم یوه مدرسه جوړه کړه او بیا یې په پېښور کې د طالبانو د نظامي کمېسیون مشري پر غاړه واخېسته.
له ۲۰۱۶ کال څخه تر ۲۰۲۰ کال پورې ابراهیم صدر د طالبانو د نظامي کمېسیون مشر و. دغه پوسټ هغه ته د هلمند ولایت د جګړو مشري ورکړه چې له افغان حکومت سره یې سخت او خونړي جنګونه وکړل. د هغه هڅې او ستراتیژۍ، چې په لوړه کچه د ایران له ملاتړ سره تړلې وې، په هلمند کې د طالبانو له نظامي بري سره ډېره مرسته وکړه. طالبانو ته یوې نږدې سرچینې وویل: «ابراهیم صدر یوازې یو قوماندان نه دی؛ بلکې هغه د طالبانو د نظامي بیا جوړونې مهمه مهره ده».
د ابراهیم صدر او ایران اړیکې یوازې اېډیالوژیکې نه دي. ایران هغه ته د پیاوړتیا لپاره سیستماتیک مالي ملاتړ، روزنه او امنیتي اسانتیاوې ور کړې. یوه سرچینه چې د ایران له امنیتي عملیاتو سره بلد ه ده وايي، «ایران صدر ته د ستراتیژیک ملګري په سترګه ګوري، په ځانګړې توګه د هغه رول ته په پام چې په طالبانو کې د نظامي عملیاتو او امنیتي شورا مشر پاتې دی».
په ۲۰۰۸ کال کې، ابراهیم صدر په ایران کې د سیستان بلوچستان په نصرت اباد کې یوه مذهبي مدرسه جوړه کړه چې په حقیقت کې د وسله والو د روزنې مرکز و. یوه پخواني استخباراتي چارواکي له نومښودنې پرته افغانستان انټرنشنل ته وویل، «دا مدرسه یو پټ عملیاتي-استخباراتي مرکز و، چې ایران یې مالي او لوژستیکي ملاتړ کاوه. هدف یې دا و چې د افغانستان او ایران په ګډو پولو کې خپل حضور ډېر کړي او ایران ته د امریکا د نفوذ خپرېدو مخه ونیسي».
په دې مدرسه کې د هلمند، غزني، زابل او کندهار یو شمېر طالبانو ته روزنه ورکول کېده او د ۲۰۱۷ کال د مارچ پر ۱۹مه په یاده مدرسه کې چاودنه وشوه چې له امله یې ۱۱ طالبان ووژل شول. له چاودنې وروسته یاده مدرسه وتړل شوه او پر ځای یې د سیستان بلوچستان په خواجه مسک کې بله مدرسه پرانیسته چې تر ۲۰۲۱ کال پورې یې فعالیت درلود.
د یو شمېر رپوټونو له مخې، پر ابراهیم صدر د امریکا له بندیزونو اوپه ( مدرسه العمریه) کې له چاودنې وروسته ایراني چارواکو موافقه وکړه چې ابراهیم صدر ته مالي ملاتړ او لا ډېر امکانات برابر کړي، څو د دې اړیکو څرک ایران ته ونه رسېږي.
د همدې پالیسۍ پر بنسټ، د خیبر پښتونخوا د خیبر ولسوالۍ د جمرود په غونډي او ایران دواړو سیمو کې د صدر ابراهیم مدرسو ته په منظم ډول د ایران مرستې رسېدلې او ایراني روزونکو د طالبانو د جنګي وړتیاوو پر لوړولو کار کاوه.
کله چې ددې مرستو په تړاو د افغانستان د ملي امنیت ادارې یو مخکینی چارواکی وپوښتل شو، دا مرستې یې تایید کړې، « طالبانو ته په دغو کلونو کې ایرانۍ وسلې راتلې، چې په هغو کې سازبرناو ټوپک هم شامل وو. دغه ټوپک کورمې اجنسۍ ته هم تلل، چې هلته د پاکستاني طالبانو او د ایران تر ملاتړ لاندې شیعه پښتنو ترمنځ وخته ناوخته جګړې وې».
د صدر شخصي ژوند د هغه له سیاسي او پوځي فعالیتونو سره تړلی دی. دواړه میرمنې یې تر ۲۰۲۰ کال پورې په ایران کې اوسېدې. له ۲۰۲۰ کال وروستهنوموړی د لنډې مودې لپاره په هلمند کې پاتې شوی.
خو صدر د طالبانو د نورو نظامي قوماندانانو په څېر له جنجالي تورونو هم خلاص نه دی. د مخدره توکو قاچاق، په ځانګړې توګه د هلمند او د ایران ترمنځ د پولې له لارې، د هغه د فعالیتونو یوه بله برخه ګڼل کېږي. دې تورونو د هغه شهرت ته زیان اړولی، خو په ورته وخت کې یې د طالبانو لپاره مالي سرچینې برابرې کړې.
د ۲۰۲۰ کال په جګړو کې چېابراهیم صدر ټپي شو، د درملنې لپاره ایران ته ولېږدول شو چې تر رغېدو پورې هملته اوسېده.
ملا محمد ابراهیم صدر د هلمند له سنګین څخه د طالبانو د ځواک تر مرکزونو پورې خپل نفوذ پراخ کړی. هغه نه یوازې د طالبانو نظامي عملیاترهبري کړي، بلکې له ایران سره یې د خپلې ډلې اړیکې یوه نوي پړاو ته بېولې دي، چې نن هم ددغو اړیکو سر د طالبانو تر دودیز مرکز کندهاره رسیږي. د طالبانو د اوسنۍ رهبري په اډانه کې د صدر رول د دې ډلې د نظامي ستراتیژیو او سیمه ییزو همکاریو په محور کې لاهم مرکزي پاتې دی.
بشپړ څېړنیز راپور:
