د امریکا همکارو ادارو طالبانو ته تر اوسه شاوخوا ۱۱ میلیونه ډالره مالیه او فیس ور کړی
د افغانستان بیا رغونې لپاره د امریکا ځانګړی سرمفتش وايي، امریکا افغانستان کې د یوې متناسبې ستراتیژۍ پلیتابه کې د لوړو تمو او د افغانستان له ټولنې د وړ درک نشتوالي له امله له ناکامۍ سره مخ شوه. سوپکو وايي، امریکايي ادارې د خپلو کړنو ارزونې پرځای یوازې ترسره شوې چارې چک لست کولې.
جان ایف سوپکو نیویارک ټایمز ته په یوه مقاله کې لیکلي، چې د امریکا سیسټم یوه منحرف محرک اداره کاوه اوپوځي او ملکي مشرانو د ترفیعاتو او لوړو معاشونو لپاره خپلې دندې، پروګرامونه او پروژې د بري په توګه وړاندې کول.
نوموړی، چې له اوږدې مودې راهیسې د امریکاد افغان بیا رغونې چارې څیړي، وايي، مشرانو غوښتل مثبت رپوټونه ور کړي او هغه څه پټ کړي چې د ناکامۍ نښه ښيي.
جان سوپکو وايي، لګښتونه د بریاوو معیار شو، خو د پیسو د لګښت د حساب ورکولو وړتیا کمه وه.
بې ځایه لګښتونه او بې ګټې پروژې
ددې لیکنې یوه اصلي موضوع په سیستماتیک ډول د بې ځایه لګښتونو ستونزې دي.
جان سوپکو هغو پروژو ته اشاره کوي چې په میلیاردونو ډالر پرې لګول شوي، خو یا بیخې د ګټې اخستنې وړ نه وې او یا ګټنې اخستنې ته ونه سپارل شوې.
هغه وايي، « یوه جنرال موږ ته وویل چې له یوه چلینج سره مخ دی، چې څنګه په یوه میاشت کې یو میلیارد ډالره اضافي بودجه مصرف کړي؟ پیسې بېرته ورکول یو انتخاب نه و».
نوموړی وايي، له یوه بل چارواکي سره یې چې خبرې وکړې، هغه د یوې څو میلیون ډالري پروژې له لغو کولو انکار وکړ او ویې ویل، چې بودجه باید مصرف شي. جان سوپکو وايي، پر کومه ودانۍ چې هغه کار وکړ، له هغې نه وروسته هیڅ ګټه وانخستل شوه.
سوپکو وايي، چې د افغانستان د پخواني حکومت سقوط د امریکا د متحده ایالاتو د لوړپوړو چارواکو په سیاستونو او رپوټ ورکولو کې د سیستماتیکې ځان غولونې پایله ده.
سوپکو ټینګار کوي چې امریکایي چارواکو څو ځله کانګرس او امریکايي ولس ته ډاډ ورکړی و چې بری نږدې دی، په داسې حال کې چې دوی "د ماتې له ترخه حقیقت" نه خبر وو.
د سوپکو په باور، حتا د افغانستان د حکومت له سقوط شپږ ورځې وړاندې، پنتاګون وویل چې افغانستان له ۳۰۰ زرو زیات پوځیان او پولیس لري، په داسې حال کې چې څو کاله وړاندې یې د دې حقیقت خبرداری ورکړی و چې هیڅوک په رښتیا سره د افغان پوځیانو د شمېر او د هغوی د عملیاتو پر وړتیاووو نه پوهیږي.
د امریکا ځانګړي مفتش د ناکامۍ اصلي دلایل څیړلي او د افغانستان په حکومت کې پراخ فساد، د امنیتي او دفاعي ځواکونو بې انګېزې توب او د طالبانو ایدیولوژیکي وړتیاوو ته اشاره کوي. نوموړې دې ته اشاره کوي، چې څنګه طالبانوپه ساده تجهیزاتو، خو مذهبي انګېزې د امریکا په هوايي ملاتړ سمبال دولتي ځواکونه مات کړل.
طالبانو ته ۱۱ میلیون ډالري مالیه
د افغانستان بیا رغونې لپاره د امریکا ځانګړی سرمفتش وايي، له ۲۰۲۱ کال راهیسې ۳.۳ میلیارده ډالر بشري مرستې افغانستان ته د نړیوالو سازمانونو په ځانګړې توګه د ملګرو ملتونو ادارو له لارې لیږل شوې دي. سوپکو وايي، چې که څه هم د دې مرستو یوه برخه افغان خلکو ته ګټه رسوي، خو یوه مهمه برخه یې طالبانو ته هم ځي.
د کانګرس په غوښتنه، د افغانستان د بیا رغونې ځانګړي سرمفتش دفتر رپوټ ورکړی چې د ۲۰۲۱ کال له اګست میاشتې تر اوسه د امریکا تمویلي همکارانو طالبانو ته لږ تر لږه ۱۰.۹ میلیونه ډالر مالیې او فیسونه ورکړي دي.
جان سوپکو وايي، پر دې سربېره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له پنځو ریاستونو دوه هغه تر اوسه په دې نه دي بریالي شوي، چې خپل قراردادیان چې په ۲۰۲۲ کال کې یې په افغانستان کې کار کاوه، په کافي ډول وڅاري څو ډاډ ترلاسه کړي چې د دوی کار ترهګرو ډلو ته ګټه نه رسوي.
نوموړی وايي، چې د مالیه ورکوونکو پیسې که خیریه سازمانونو ته ور کول کیږي باید دا مرستې د امریکا د نظارتي ادارو په څار پورې مشروطې شي.
