د امام علي رحمان په قلمرو کې داعش؛ ولې د داعش نیمايي وسلوال تاجک دي؟
کارپوهان وايي چې په تاجکستان کې بې وزلي، استبداد او مذهبي محدودیتونه هغه عوامل دي، چې یو شمېر تاجکان داعش خراسان ته لار پیدا کوي. کارپوهانو نیویارک ټایمز ته ویلي، چې په داعش خراسان کې تر نیمايي زیات وسلوال تاجکان دي.
نیویارک ټایمز ورځپاڼې پرون د کارپوهانو په حواله ۳ لاملونه په ګوته کړي، چې ور سره تاجکستان د داعش د جلب او جذب په یو مهم مرکز بدل شوی دی.
د دغه رپوټ له مخې تېر کال کښې د داعش خراسان په حملو او د داعش په پلانونو کې د تاجکانو يو زيات شمېر جهاديانو لاس درلود.
له ۲۰۱۴ کال څخه تر ۲۰۱۹ کال پورې شاوخوا دوه زره تاجکان په سوریه او عراق کې له داعش سره یو ځای شول.
د امریکا په مشرۍ د نړیوال ایتلاف د بریدونو له امله په عراق او سوریه کې د داعش له ماتې وروسته، د تاجکستان سلګونه وسلوال په افغانستان کې د داعش له خراسان څانګې سره یوځای شول.
د تکزاس په پوهنتون کې د نړیوالو اړیکو پوهاند ادوارد لمون وايي، تاجکان "د داعش د خراسان کمپاین لپاره یوه کلیدي ډله ګرځیدلې، چې د ډیر پام ځانته اړولو او استخدامولو په لټه کې دي."
په تاجکستان کې فقر او بېکاري
تاجکستان د لس میلیونه نفوس په درلودلو سره د منځنۍ اسیا یو بې وزله هېواد دی، چې سلګونه زره وګړي یې د ژوندانه لپاره بېلابېلو هېوادونو په ځانګړې توګه روسیې ته کډه شوي دي.
د شمېرو له مخې د تاجکستان له دوه میلیونو ډېر نارینه کارګران بهر ژوند کوي.
البته د دغو تاجک کارګرو له ډلې یو شمېر وروسته له هغې له روسیې اېستل شوي، چې داعش د کراکو کنسرت پر تالار برید وکړ او د تاجکانو پر وړاندې یې کرکه پیدا کړه.
روسیه د تاجک کارګرانو لومړی ځای دی، خو د پراخ تبعیض، کم معاش، انزوا او نورو لاملونو سره یې په سخت دریځو اسلامپالو کې د دوی د جذب زمینه برابره کړې ده.
د رسمي شمېرو له مخې اوسمهال په روسیه کې له ۱.۳ میلیونو زیات تاجک کارګران شته.
نیویارک ټایمز په دې راپور کې په روسیه کې د کنسرت پر تالار د برید د شکمنو کسانو د میندو له قوله ویلي، چې په روسیه کې د دوی زامن د ډېرو کمو معاشونو، د کرایې د لوړېدو او بې شمېره نورو لګښتونو له ستونزو سره مخ دي.
استبدادي حکومت
تاجکستان له ۱۹۹۲ تر ۱۹۹۷ په کورنۍ جګړه کې د اسلامي حرکت په نوم له اسلامپال غورځنګ سره ښکېل و.
که څه هم دغه جګړه د دغه منځلاري اسلامپاله ګوند له خوا پای ته ورسېده، خو دغه ډله په ۲۰۱۵ کال کې یو افراطي سازمان او غیرقانوني اعلان شوه او مشران یې ووژل، بندیان یا جلاوطن شول.
د اسلامي حرکت ګوند جلاوطنه مشر محی الدین کبیري وايي: «د تاجکستان نوي نسل د راتلونکي لپاره ټولې هیلې له لاسه ورکړې دي. "یوازې دوه لارې شته: یو سیکولر دیکتاتور یا سخت دریځه اسلامي ډلې."
د تاجکستان ولسمشر امام علي رحمان له ۱۹۹۴ کال راهیسې په واک کې دی او په ۲۰۱۶ کال کې یې د ټولپوښتنې له لارې اساسي قانون تعدیل کړ او د ټول عمر لپاره ولسمشر شو.
د راپورونو له مخې تاجکستان لږ تر لږه ۱۰۰۰ سیاسي بندیان لري او روسیې په تاجکستان کې د لږ تر لږه ۷۰۰۰ پوځیانو په مېشتولو سره د رحمان د حکومت ملاتړ کړی دی.
د تاجکستان د خلکو مذهبي محدودیتونه
امام علي رحمان له اسلام سره د مقابلې لپاره عملي او سمبولیک ګامونه پورته کړل، د اسلامپالو له نیولو او ځپلو زنداني کولو بیا په عامو خلکو کې د ښځو د حجاب له لرې کولو او د ځوانانو د ږیرو خریلو پورې.
د دیني چارو، د عباداتو د تنظیم، د جشنونو، مذهبي مراسمو د تنظیم، د جوماتونو د جوړولو او د دیني کتابونو د چاپ د څارنې په برخه کې یې یوه ځواکمنه کمېټه فعاله کړې ده.
په تاجکستان کې له اتلس کلونو کم عمره هلکان او نجونې په جوماتونو کې د لمانځه له ادا کولو منع دي او په کورونو کې ډله ییز ېمذهبي زدکړې هم منع دي.
ادوارد لمون وايي چې د تاجکستان حکومت "په رسمي اسلام باندې کلک کنټرول لري او له دې هاخوا هر څه سخت او خطرناک ګڼل کیږي."
