طالبانو ومنله چې د افغانستان انټرنشنل پر سپوږمکۍ خپرونو یې پارازیټ خپور کړی
ملګرو ملتونو د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵مې نه د روان کال د سپټمبر تر ۳۰مې پورې په افغانستان کې د بشري حقونو د سرغړونو ۳۳۶ قضیې چې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي یې اغیزمن کړي، مستند کړې دي. رپوټ کې د افغانستان انټرنشنل د سپوږمکیزو خپرونو پر اخلال د طالبانو اعتراف ته هم اشاره شوې.
په دغه رپوټ کې چې نن د سه شنبې په ورځ خپور شو، ویل شوي چې خبریالان تر سانسور اومعلوماتو ته پر لاسرسي سختو بندیزونو لاندې چاپیریال کې خپلې چارې پر مخ وړي.
رپوټ وايي، چې طالبان په جلاوطنۍ کې د افغان رسنیو فعالیتونه "غیر قانوني" ګڼي، چې له امله یې په افغانستان کې د رسنیو پر داخلي کارکوونکو سخت بندیزونه لګولي دي.
یوناما د افغانستان انټرنشنل پر سټلایټ خپرونو د طالبانو پرازیټ خپرولو ته په اشارې سره ویلي چې دې ډلې په افغانستان کې پر نورو بهرنیو رسنیو هم بندیزونه لګولي دي.
د یوناما د رپوټ له مخې، د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت ترڅنګ، د دې ډلې امر بالمعروف وزارت هم د رسنیو په کارونو کې لاسوهنه کوي. یوناما تایید کړه چې د رسنیو قانون او معلوماتو ته د لاسرسي قانون له "شریعت سره سم" بیاکتنې لاندې دی.
دغه رپوټ دا هم په ډاګه کوي، چې د رسنیزو سرغړونو د ارزونې کمیسیون غړي ډېری د دې ډلې د استخباراتو ریاست او امر بالمعروف کسانو په ګډون د طالبانو غړي دي او په کمیسیون کې هیڅ ښځه نشته.
یوناما د خپل رپوټ په ملپاڼه کې د طالبانو غبرګون هم خپور کړی. د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې له بهره د رسنیو خپرونې باید د افغانستان د خلکو لپاره قانوني وي. دغه ډله وايي، چې اوسمهال ډېری رسنۍ له بهره فعالې رسنۍ د دې ډلې د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت اجازه نه لري. طالبانو ویلي چې دا رسنۍ "غیرقانوني او فعالیتونه یې ممنوع دي."
رپوټ وايي، خبریالان او په ځانګړې توګه د رسنیو ښځینه کارکوونکې له ګڼو بندیزونو او تبعیضي چلند سره مخ دي چې د دوی د مسلکي کار وړتیا اغیزمنوي.
«په افغانستان کې د رسنیو ازادي» تر سرلیک لاندې د ملګرو ملتونو استازولي او د یاد سازمان د بشرحقونو دفتر په دغه رپوټ کې د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵مې نه د روان کال د سپټمبر تر ۳۰مې پورې د بشري حقونو د سرغړونو ۳۳۶ قضیې چې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي یې اغیزمن کړي، مستند شوې دي.
په دې کې ۲۵۶ د خپلسرو نیونو،۱۳۰ د ربړولو او ناوړه چلند او ۷۵ د ګواښونو او وېرونې پېښې شاملې دي.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتنبایوا وايي، " د هر هیواد لپاره ازادې رسنۍ یو انتخاب نه، بلکې یوه اړتیا ده. په افغانستان کې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي په سختو شرایطو کې کار کوي. دوی ډیری وخت په دې برخه کې له نا څرګندو مقرراتو سره مخ کیږي، چې دوی د کومو مواردو په اړه راپور ورکولی شي او د کومو مواردو په اړه راپور نه شي ورکولای او همداراز د ځینو نیوکو له امله له ویرې او د توقیف له ګواښ سره مخ وي".
نوموړې زیاته کړې، " موږ له حاکمو چارواکو غواړو چې د دندو د سرته رسولو په وخت کې د ټولو خبریالانو او د رسنیو د کارکوونکو امنیت او خوندیتوب ډاډمن کړي او د رسنیو په سکټور کې د ښځو د کار کولو ارزښت په بشپړه توګه درک کړي".
د ملګرو ملتونو د بشر حقونو عالي کمېشنر ولکر تُرک ددغه رپوټ موندنې د اندیښنې وړ بللې دي او له طالبانویې غوښتي چې خپلې کړنې د مدني او سیاسي حقونو د نړیوال میثاق په ګډون د نړیوالو قوانینو له مخې د افغانستان له تعهداتوسره سمې، همغږې کړي.
نوموړی وايي، " د ښځو په ګډون، د ټولو خبریالانو او رسنیو د کارکونکو د درناوي او خوندیتوب لپاره باید ټولې هڅې تر سره شي. ازادې او فعالې رسنۍ د هرې ټولنې د سلامتیا او هوساینې لپاره کلیدي رول ادا کوي."
دغه رپوټ وايي، چې د رسنیو له سکټور سره د تخنیکي او مالي مرستو کموالي د رسنیو سکټور نور هم کمزوری کړی او هغو معلوماتو ته یې د خلکو مستقیم لاسرسی اغیزمن کړی، چې د دوی پر ژوند اغېز لري.
دغه رپوټ داسې مهال خپریږي چې د طالبانو حکومت د امر بالمعروف د نوي قانون له مخې پر رسنیو ګڼ بندیزونه لګولي او په یوه مورد کې یې د افغانستان انټرنشنل د خپرونو د اخلال هڅه کړې ده.
