از اوتیسم چه می‌دانیم؟ آیا کودک شما هم اوتیسم دارد؟
دوم اپریل، روز جهانی آگاهی‌دهی درباره اوتیسم است؛ اما کارزار آگاهی‌دهی درباره این اختلال، به ۲ اپریل محدود نمی‌شود و معمولاً در سراسر ماه ادامه می‌یابد. این نوشته را به دقت بخوانید، شاید یک کودک دارای اوتیسم در خانواده شما هم باشد که نیاز به کمک و توجه شما داشته باشد.
اوتیسم چیست؟
نوعی اختلال رفتاری است که در سنین اولیه کودکی - معمولاً تا پیش از ۳ سالگی - بروز می‌کند.
علت اوتیسم چیست؟
هنوز به درستی مشخص نیست؛ احتمال زیادی می‌رود که اختلال رفتاری اوتیسم، ژنتیک و مادرزادی باشد. اما نقش عوامل محیطی هم در بروز اوتیسم کاملاً رد نشده است، هرچند مستندانی برای اثبات آن وجود ندارد.
آیا واکسین سه‌گانه تاثیر داشته؟
جواب به این پرسش قطعاً منفی است. ارتباط واکسین سه‌گانه MMR با اختلال اوتیسم برای نخستین‌بار در دهه ۹۰ میلادی در یک نشریه پزشکی - تجاری مطرح و بلافاصله رد شد. اختلال اوتیسم از زمانی وجود داشته که هنوز واکسین MMR ابداع نشده بود. اما این ادعا تاثیر منفی خود را گذاشت و با گذشته دهه‌ها، هنوز بسیاری در سراسر جهان به همین دلیل با واکسین سه‌گانه مخالفت می‌کنند.
اوتیسم چه نشانه‌هایی دارد؟
- ناتوانی یا کم‌توانی در برقراری ارتباط با دیگران
- اختلال کلامی؛ کودک دارای اوتیسم یا خیلی دیر به حرف می‌آید، یا ناقص، بریده - بریده و نامفهوم حرف می‌زند
- خودداری از ارتباط چشمی با اطرافیان؛ کودکی که اوتیسم دارد یا مستقیم به چشم کسی نگاه نمی‌کند، یا نگاه تار و غیرشفافی دارد؛ گویی در فاصله چشمان او و چشمان شما به نقطه‌ای در وسط راه نگاه می‌کند
- خنده یا گریه بیش از حد و بی‌جهت
- حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد معمول به صدا و نور
- بازی غیرمعمول با اسباب بازی؛ مثلاً ردیف کردن مداوم اسباب بازی‌‌ها یا تکرار یک سری حرکات مشخص با یک اسباب بازی
- وابستگی به بعضی اشیا؛ مثلاً چسبیدن به یک اسباب بازی خاص یا یک لباس، کفش یا کلاه مشخص
- رفتارهای تکراری؛ مثلاً عرض یک اتاق را بارها طی می‌کند یا یک حرکت دایره‌ای را آنقدر تکرار می‌کند تا سرگیجه می‌گیرد
- مقاومت در برابر تغییر؛ مثلاً اگر بخواهید جای تلویزیون یا ترتیب وسایل خانه را عوض کنید، خوشش نمی‌آید و مقاومت می‌کند
- غذای محدودی دارد و به سختی حاضر می‌شود غذاهای جدید را امتحان کند
- حس تشخیص خطر ندارد؛ ممکن است به راحتی خود را به خطر بیاندازد؛ تا از چیزی آسیب نبیند، متوجه خطرناک بودن آن نمی‌شود
- ممکن است برخلاف کودکان هم‌سن و سالش، نتواند زمان ادرار یا مدفوع‌اش را تشخیص دهد و تا سال‌های زیادی، به پوشک یا دایپر نیاز داشته باشد.
آیا اوتیسم درمان دارد؟
اوتیسم بیماری نیست که درمان کلینیکی یا دارویی داشته باشد. مهمتر از دارو، با مجموعه‌ای از گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و توانبخشی، می‌توان رفتار کودک دارای اوتیسم را اصلاح کرد.
آیا اوتیسم بیماری است؟
اوتیسم نوعی تفاوت یا نهایتا‌ً اختلال است، بیماری نیست؛ کسی به خاطر داشتن اوتیسم نمی‌میرد یا بستری نمی‌شود. افراد دارای اوتیسم می‌توانند مانند بقیه عمر طولانی و طبیعی داشته باشند. داشتن اوتیسم به این معناست که مغز شما (یا فردی که اوتیسم دارد) متفاوت از مغز مغز بقیه کار می‌کند.
اگر فردی اوتیسم داشته باشد، تا آخر عمر اوتیسم خواهد داشت. البته می‌توان برخی نارسایی‌های رفتاری یا گفتاری او را با آموزش برطرف کرد، مهارت‌هایی به او آموخت یا راه‌های ارتباط برقرار کردن بهتر با اطرافیان را به او یاد داد. کودک دارای اوتیسم با آموزش و تراپی‌های مختلف، می‌تواند مشکلات کمتری داشته باشد.
هوش متفاوت و استثنایی
افراد دارای اوتیسم می‌توانند مانند بقیه سطح مختلفی از هوش داشته باشند. اما از آنجایی که مغز افراد دارای اوتیسم، متفاوت از مغز دیگران عمل می‌کند، آنها گاهی به جزییاتی دقت می‌کنند که ممکن است دیگران به آن دقت نکنند. به همین دلیل افراد دارای اوتیسم ممکن است در بعضی زمینه‌ها، توانایی فوق‌العاده‌ای داشته باشند. مثلاً ممکن است حافظه بسیار قوی داشته باشند یا در ریاضیات و کامپیوتر، بسیار قوی‌تر از افراد هم‌سن‌شان باشند.
دانشمندان زیادی اوتیسم داشته‌اند؛ از چارلز داروین، تامس ادیسون و آلبرت اینشتین تا ایلان ماسک، بیل گیتس و استیو جابز.
اوتیسم چقدر رایج است؟
فقط شما نیستید که یک کودک دارای اوتیسم در خانه دارید؛ میلیون‌ها خانواده در سراسر جهان، کودک اوتستیک دارند. برآورد می‌شود که از هر ۶۰ تا ۷۰ کودک در دنیا، یک نفرشان اوتیسم دارد.
آیا اوتیسم بیشتر شده است؟
امروزه بیش از گذشته درباره اوتیسم می‌شنویم و کودکان بیشتری، به ویژه در کشورهای پیشرفته غربی، تشخیص رسمی دریافت می‌کنند که اوتیسم دارند. به‌گونه مثال تشخیص کودکان دارای اوتیسم در ایالات متحده امریکا در فاصله سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ میلادی ۱۷۵ درصد افزایش یافته است.
این به معنای بیشتر شدن اوتیسم نیست، بلکه نشانه دو تحول مثبت است: نخست اینکه غربالگری و تشخیص کودکان دارای اوتیسم بیشتر شده و دیگر اینکه آگاهی عمومی در این باره افزایش یافته است.
می‌توان اینگونه هم به قضیه نگاه کرد: در کشورهای کمتر توسعه یافته یا درگیر جنگ و بحران مانند افغانستان، کودکان یا بزرگ‌سالان زیادی می‌بینید که از سوی اطرافیان با توصیف‌های نادرست و گاهی توهین‌آمیز مانند عقب‌مانده ذهنی یا حتی دیوانه از جامعه کنار زده می‌شوند. همین افراد اگر در کشورهای پیشرفته باشند، زیرنظر پزشکان مختصص، تشخیص رسمی (Diagnose) می‌شوند که در جایی از طیف اوتیسم قرار می‌گیرند. برای چنین افرادی در کشورهای پیشرفته‌تر، مراکزی برای آموزش و امکاناتی برای زندگی راحت‌تر وجود دارد.
آیا کودک من هم اوتیسم دارد؟
اگر یک یا مجموعه‌ای از رفتار و حالت‌هایی که بخش‌های بالایی این نوشتار ذکر شده را در کودک‌تان می‌بینید، کودک شما هم در طیف گسترده افراد دارای اوتیسم قرار می‌گیرد. اوتیسم یک طیف گسترده است و افراد ممکن است در جاهای مختلف این طیف قرار بگیرند یا برخی از نشانه‌های اوتیسم را داشته باشند. همه افراد دارای اوتیسم، الزاماً شبیه هم نیستند.
حالا چکار کنم؟
به روانپزشک اطفال یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
لازم است هرچه زودتر، گفتار درمانی (speech and language therapy) و کاردرمانی (Occupational therapy) کودک‌تان شروع شود.
خودتان هم باید آموزش ببینید که چگونه با یک کودک دارای اوتیسم رفتار کنید.
با اطرافیان چه کنم؟
اطرافیان، اقوام، همسایه‌ها و کسانی که با آنها سر و کار دارید، باید بدانند که کودک شما اوتیسم دارد؛ پنهان نکنید، خجالت نکشید. پنهان کردن اوتیسم کودک‌تان، باعث منزوی‌شدن شما و کاهش روند بهبود کودک‌تان می‌شود.
اگر کودک دیگری در خانواده دارید، به فکر او هم باشید؛ نیازهای کودک دارای اوتیسم نباید زندگی کودک دیگر را تحت‌الشعاع قرار دهد و او را از زندگی عادی و روند لازم برای رشد و یادگیری محروم کند.
به‌یاد داشته باشید:
هیچ‌گونه معلولیت فیزیکی یا ذهنی، از جمله اوتیسم، شرم‌آور نیست و نیاز به پنهان‌کاری ندارد. شرم آنجاست که کسی معلولیت فیزیکی یا ذهنی (از جمله اوتیسم) را بهانه‌ای برای تمسخر، تحقیر یا کوچک شمردن دیگران قرار دهد.
اگر کودک شما اوتیسم دارد، با خیال راحت او را به جمع‌های خانوادگی و کوچه و بازار ببرید. طبعاً باید مواظب باشید که به خودش آسیب نزند یا ناخواسته باعث آسیب رسیدن به دیگران نشود، اما نه او و نه خود را در چارچوب خانه زندانی نکنید.
کودک اوتستیک شما با دیدن و تجربه کردن می‌آموزد، نه با نشستن در خانه و دور ماندن از اجتماع.
مطالب و لینک‌هایی برای مطالعه بیشتر:
مجمومه مطالب سایت نظام درمانی بریتانیا (NHS) در باره اوتیسم به زبان انگلیسی
سایت انجمن اوتیسم ایران، اطلاعات خوبی دارد و می‌تواند مفید باشد
اگر به زبان انگلیسی آشنایی دارید از مطالب سایت انجمن اوتیسم بریتانیا استفاده کنید
تست پنجاه سوالی که به شما کمک می‌کند تشخیص دهید در طیف اوتیسم قرار می‌گیرید یانه
فهرست بلندبالای دانشمندان و افراد سرشناسی که اوتیسم داشته‌اند
نوشتار دانشنامه ویکیپدیا هم توضیحات مفصل و خوبی در باره اوتیسم دارد