روز جهانی زبان مادری؛ طالبان با زبان‌های افغانستان چه کرد
دفتر اتحادیه اروپا در افغانستان روز جمعه، سوم حوت، به مناسبت روز جهانی زبان مادری خواهان حمایت از حفظ و ترویج همه زبان‌ها و تنوع فرهنگی افغانستان شد. اتحادیه اروپا گفته است که به تنوع فرهنگی افغانستان ارج می‌گذارد و هر کودکی سزاوار این است که به زبان مادری خود درس بخواند.
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ۲۱ فبروری را به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرده است. این روز به هدف ارج‌گذاری به تنوع زبانی-فرهنگی و حفظ و تقویت زبان‌های مادری نامگذاری شده است.
بیشتر بخوانید: طالبان زبان فارسی را از تابلوی دستگاه قضایی حذف کرد
بر اساس منابع مختلف، بیش از ۳۰ زبان بومی و اصلی در افغانستان وجود دارد. به گزارش یونسکو بسیاری از زبان‌های افغانستان در معرض خطر انقراض قرار دارند.
داده‌های سازمان یونسکو نشان می‌دهد که ۲۳ زبان در افغانستان در معرض خطر انقراض قرار دارند و از این میان دست‌کم ۱۲ مورد از آن‌ها به‌طور انحصاری در افغانستان صحبت می‌شوند.
شماری از گویندگان زبان‌های مختلف و فعالان حوزه زبان و ادبیات در افغانستان از برخورد طالبان با برخی از زبان‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند. آن‌ها باور دارند که طالبان با گویندگان بسیاری از زبان‌ها در افغانستان برخورد تبعیض‌آمیز دارند.
بیشتر بخوانید: حذف فارسی از لوحه‌های ادارات دولتی؛ طالبان لوحه دانشگاه تخار را پایین کشیدند
زبان فارسی دری شامل زبان‌های در معرض خطر نیست، اما شماری از گویندگان زبان فارسی نیز از برخوردهای تبعیض‌آمیز طالبان با این زبان شکایت دارند.
اتحاد فعالان حقوق بشر در ۲۹ دلو در نامه‌ای به یونسکو نوشت که طالبان به نمادهای فرهنگی و عناصر مرتبط به زبان فارسی دری در افغانستان حمله کرده‌اند. در نامه به حذف واژگان فارسی از تابلوها، برداشتن تصویر مولانا جلال‌الدین بلخی و تخریب مجسمه علی‌‌شیر نوایی اشاره شده است.
اتحادیه فعالان حقوق بشر خواستار دخالت فوری یونسکو برای حفاظت از ارزش‌ها و میراث فرهنگی و بومی مردم افغانستان شده و از این سازمان خواسته مسئولیت خود را در این زمینه انجام دهد.
این نامه که از سوی ۲۲۰ تن از استادان دانشگاه، نویسندگان، هنرمندان، روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر امضا شده بود، به نمونه‌هایی از حذف واژگان فارسی دری، تخریب تصاویر و مجسمه‌های مشاهیر مرتبط به این زبان اشاره داشت. فعالان حقوق بشر با توضیح این نمونه‌ها، گفتند که این اقدامات «سازمان‌یافته و هشداردهنده» نماینگر واضح برنامه «ویرانگر» طالبان است.
علاوه بر این، گزارش‌ها نشان می‌دهد که طالبان اخیرا فارغان زبان اوزبیکی و ترکمنی را از ثبت‌نام برای شرکت در آزمون بست‌های دولتی در فاریاب منع کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: طالبان در فاریاب به فارغان زبان اوزبیکی اجازه شرکت در امتحانات بست‌های دولتی را نداد
مقام‌های طالبان دلیل این اقدام را عدم وجود پرسش‌نامه به زبان اوزبیکی در امتحانات عنوان کردند. با آن‌که اکثریت باشندگان ولایت فاریاب را اوزبیک‌ها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند اما طالبان به گویندگان این زبان‌ها اجازه اشتراک در امتحان‌‌های دولتی را نداده است.
سازمان فرهنگی «گوهر شاد بیگم» در واکنش به این اقدام طالبان گفت: «محرومیت فارغان زبان‌های اوزبیکی و ترکمنی از شرکت در امتحانات دولتی، نمونه بارز دیگری از ضعف مدیریتی و بی‌عدالتی آشکار طالبان است».
طالبان در بیش از سه سال تسلط بر افغانستان، تابلوهای فارسی شماری از اداره‌های دولتی را در ولایت‌های مختلف حذف کرده‌است. این گروه تصویرهای شاعران فارسی زبان را از دیوار فرهیختگان شهر مزار شریف نیز حذف کرد.
قانون اساسی مصوب سال ۱۳۸۳ افغانستان زبان‌های اوزبیکی ، ترکمنی، بلوچی، پشه‌ای، نورستانی و پاميرى را به عنوان زبان‌هاى سوم در کشور نام برده و زبان‌های فارسی دری و پشتو را زبان رسمی اعلام کرده است.
این قانون دولت را موظف کرده براى تقويت و توسعهه همه زبان‌هاى افغانستان برنامه‌های موثر طرح و تطبيق کند.
با این حال طالبان قانون اساسی و تمامی قوانین نافذه افغانستان را ملغا اعلام کرده است.
برخی از منتقدان طالبان از حذف اقوام و انکار تنوع قومی و زبانی در افغانستان تحت کنترول انتقاد کرده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در سرطان ۱۴۰۲ گفته بود که حکومت این گروه به این دلیل «پشتون» است که «اکثریت» مردم افغانستان پشتون هستند.
بیشتر بخوانید: سخنگوی طالبان: حکومت طالبان پشتون است، چون اکثریت مردم افغانستان پشتون‌اند
