جار و جنجال در قندهار؛ هبت‌الله آخندزاده برای دوره ترامپ آماده می‌شود
خبرنگار
رهبران طالبان به گستردگی در حال رای‌زنی و مشورت در مورد پیامدهای بازگشت دونالد ترامپ به قدرت‌اند. تلاش برای قانع کردن هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان در قندهار و حلقه اطراف او، در موازات تلاش برای گشودن کانال جدید گفت‌وگو با امریکا، جریان دارد.
هبت‌الله آخندزاده نگران است که مبادا دیپلومات‌های طالبان با ایالات متحده امریکا بر سر تصمیمی به توافق برسند که دست‌های او را در قندهار ببندد. او همچنین اعتماد چندانی به رابطه عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی رئيس‌الوزرا با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید امریکا، ندارد.
طالبان، از مدت‌ها پیش از طریق دفتر خود در قطر با نمایندگان ایالات متحده و اتحادیه اروپا در ارتباط‌اند.
دونالد ترامپ پیش از رسیدن به قدرت، نماینده‌ای به مذاکره بین حماس و اسرائیل فرستاد و تلاش‌هایش به آتش‌بس در نوار غزه منجر شد.
در آستانه مراسم تحلیف دونالد ترامپ، طالبان سهیل شاهین، دیپلومات کهنه‌کار خود را که تجربه مذاکره با جامعه جهانی را در کارنامه دارد، به عنوان سفیر جدید خود در دوحه تعیین کرد.
در هفته‌های اخیر، هبت‌الله آخندزاده چندین بار از ملا حسن آخند رئیس‌الوزرای طالبان، عبدالغنی برادر معاون اقتصادی رئیس‌الوزرا و امیرخان متقی وزیر امور خارجه خواست که برای مشورت در مورد آمادگی طالبان به روی کار آمدن اداره ترامپ در امریکا به قندهار بروند. آخندزاده در این دیدارها توصیه‌هایی نیز به مقامات طالبان داشته است.
آیا طالبان، حضور محدود اطلاعاتی امریکا در افغانستان را می‌پذیرد؟
منابع آگاه از میان طالبان در قندهار به افغانستان اینترنشنال گفتند که امریکایی‌ها قصد دارند حضور اطلاعاتی محدود در افغانستان برای کنترول القاعده و داعش داشته باشند، اما هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان در برابر این درخواست مقاومت می‌کند.
مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، در این مورد هر از گاهی اظهارنظر کرده است، اما واشنگتن هنوز این درخواست را به طور رسمی مطرح نکرده است.
طالبان می‌کوشد به تیم دونالد ترامپ پیام بدهد که این گروه مشکلی با حضور امریکا در افغانستان ندارد، اما این حضور نباید بر سیاست‌های داخلی و خارجی طالبان تأثیری بگذارد.
حضور امریکا در افغانستان احتمالاً فاقد نفوذ اطلاعاتی نخواهد بود زیرا واشنگتن بارها اعلام کرده است که به «چشم‌ها و گوش‌های بیدار» نیاز دارد که به آن‌ها در نظارت و مدیریت وضعیت امنیتی منطقه کمک کند.
خالد پشتون، نماینده سابق قندهار در مجلس، به افغانستان اینترنشنال گفت که امریکا به دنبال حضور اطلاعاتی در افغانستان است و برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که «هنوز هم گروه‌های اطلاعاتی امریکایی در افغانستان حضور دارند.»
آقای پشتون گفت: «من مطمئن هستم که امریکا به حضور اطلاعاتی در افغانستان علاقمند است.»
یک مقام طالبان می‌گوید: « امریکایی‌ها در نشست‌های دوجانبه در دوحه، بارها خواستار حضور اطلاعاتی در افغانستان شده‌اند و برخی ولایت‌ها را نیز مشخص کرده‌اند.»
گفته می‌شود امریکایی‌ها در روند مذاکرات دوحه، خواستار داشتن پایگاه‌های نظامی در برخی مناطق افغانستان، کنترول بر پایگاه هوایی بگرام و همچنین حضور برخی نظامیان در سفارت خود بود، اما طالبان در برابر این خواست‌ها مقاومت کردند. رئیس‌جمهور جدید امریکا نیز چندین بار در سخنان خود به بازگشت به بگرام اشاره کرده است.
همکاری طالبان با امریکا برای مهار داعش
به باور منابع نزدیک به طالبان، یک شرط مهم هبت‌الله آخندزاده این است که هیچ‌گونه مداخله‌ای از سوی کشورهای خارجی، از جمله امریکا، در برابر محدودیت‌ها و فرمان‌های اعمال شده توسط طالبان در طول سه سال و نیم گذشته صورت نگیرد.
حضور اطلاعاتی امریکا در افغانستان به نظر می‌رسد که تصمیم ساده‌ای نباشد. طالبان در حال حاضر در جنگ با داعش خراسان است و به مشاوران خود گفته است که بدون کمک‌های اطلاعاتی امریکا، کنترول داعش خراسان برای آن‌ها دشوار خواهد بود.
اما نحوه این همکاری، بزرگ‌ترین سوال برای هبت‌الله آخندزاده است. به نظر می‌رسد که او مخالف این نوع همکاری است، با این حال مشکلی با تبادل اطلاعات و همکاری‌های استخباراتی ندارد.
منابع استخباراتی افغان می‌گویند که طالبان بدون کمک‌های اطلاعاتی امریکا نمی‌توانند بر داعش خراسان غلبه کنند. این منابع گفتند در حال حاضر اطلاعات به طور مستقیم میان طالبان و امریکا برای مقابله با داعش خراسان مبادله می‌شود.
کانال‌های مستقیم ارتباطی
در کابل، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی رئیس‌الوزرای طالبان، ملا یعقوب مجاهد، وزیر دفاع و سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله، همگی نسبت به روابط با امریکا انعطاف‌پذیر هستند.
بر اساس اطلاعات فاش‌شده از نشست‌های قندهار، اعضای کابینه طالبان خواسته‌اند که رهبرشان ملا هبت‌الله برخی تصمیمات خود را نرم‌تر کند تا با دولت جدید ترامپ روابط خوبی برقرار کند. نخستین گام، باید حل مسئله محدودیت‌ها بر آموزش دختران و زنان باشد تا خواسته‌های افغان‌ها و کشورهای غربی پاسخ مثبت بگیرد.
سهیل شاهین، سفیر طالبان در قطر، نیز به پیروزی ترامپ در انتخابات اشاره کرده و گفته بود که طالبان علاقه‌مند به روابط مثبت با امریکا هستند.
شاهین در زمان اولین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به توافق صلح در دوحه اشاره کرد و گفت: «به نظر می‌رسد آقای ترامپ فردی عمل‌گرا باشد و به نظر من، ما باید در حل مشکلات واقع‌بین باشیم.»
او پیش از این نیز ابراز امیدواری کرده بود که در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، حکومت طالبان به رسمیت شناخته شود.
اما ایالات متحده برای پیشرفت در روابط با طالبان به اقدامات آشکار نیاز دارد، در حالی که بسیاری از این اقدامات تحت تأثیر فرمان‌های ملا هبت‌الله قرار گرفته‌اند.
منابع آگاه در کابل می‌گویند که در جریان سفر برخی مقامات طالبان مقیم کابل به قطر و امارات متحده عربی از دیپلومات‌ها و مقامات اطلاعاتی امریکا خواسته شده که با این گروه تعامل کنند و بخش‌های قنسولی و توسعه‌ای سفارت خود را در کابل بازگشایی کنند.
مقامات طالبان در کابل امیدوارند که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جدید امریکا، تحریم‌های اعمال‌شده علیه آن‌ها را لغو کرده و در بازسازی افغانستان با آن‌ها همکاری کند.
عباس استانکزی، معین سیاسی وزارت خارجه طالبان از رئیس‌جمهور منتخب امریکا درخواست کرده که نام رهبران طالبان را از فهرست سیاه حذف کند، تحریم‌های بانکی را بردارد و دارایی‌های مسدودشده را آزاد کند تا روابط بهتری بین دو طرف شکل بگیرد.
استانکزی اخیراً در نشستی گفت که دونالد ترامپ باید سیاست‌های جو بایدن را تغییر دهد و با تدوین سیاست جدیدی برای افغانستان، راه را برای دوستی با طالبان باز کند.
او گفت: «از طرف امارت اسلامی افغانستان میدان برای امریکا باز است. اگر آن‌ها بخواهند با ما دوست شوند، ما کاملاً دست دوستی به آن‌ها می‌دهیم.»
استانکزی از ترامپ خواست که حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد و سفارت امریکا را در افغانستان بازگشایی کند. او افزود: «ما بیست سال با امریکا جنگیدیم، اما اکنون خواهان برقراری روابط هستیم، مشروط بر اینکه امریکا به توافق دوحه پایبند بماند.»
تحلیل‌گران سیاسی، اظهارات اخیر طالبان را نشان‌دهنده تمایل آن‌ها به تعامل و انعطاف‌پذیری می‌دانند. این اظهارات نمی‌تواند صرفاً دیدگاه‌های شخصی استانکزی محسوب شود، بلکه به نظر می‌رسد که پس از مشورت با رهبری طالبان مطرح شده‌اند.
با این حال یکی از مسائل مهم در حال حاضر، ایجاد یک کانال ارتباطی مستقیم و ویژه میان طالبان و امریکا برای مذاکرات است.
عمر داوودزی، وزیر امور داخله سابق افغانستان، به افغانستان اینترنشنال گفت که طالبان خواهان ارتباط مستقیم هستند و در این ارتباط، به جای ملا برادر، خودِ ملا هبت‌الله مستقیماً وارد صحنه خواهد شد.
عمر داودزی بر این باور است که هبت‌الله آخندزاده می‌خواهد خود را به‌جای عبدالغنی برادر برای مذاکره با امریکا معرفی کند.
به گفته داودزی، توافق دوحه با امریکا را عبدالغنی برادر امضا کرده و ترامپ تنها او را می‌شناسد، اما هبت‌الله این موضوع را نمی‌پذیرد و می‌خواهد یک کانال ارتباطی مستقیم بین ترامپ و قندهار ایجاد شود.
او به افغانستان اینترنشنال گفت: «موضوع دوم برای هبت‌الله مهم است؛ ملا برادر در مذاکرات با امریکا حضور داشت، توافق‌نامه را او امضا کرد و ترامپ هم او را می‌شناسد.»
داودزی در مورد خواسته‌های هر دو طرف گفت: «طالبان به امریکا خواهند گفت که در امور داخلی ما مداخله نکند و امریکا نیز از آن‌ها خواهد خواست که در مسائل منطقه‌ای از این کشور حمایت کنند و در بسیاری از موارد با امریکا همسو باشند.»
در حال حاضر، امریکا در کابل سفارت ندارد و تمام مذاکرات خود با طالبان را از طریق دوحه پیش می‌برد.
سلاح‌های امریکا؛ کمک‌ها و مطالبات
ترامپ یک روز پیش از مراسم تحلیف خود گفت که در ازای کمک به طالبان، سلاح‌های باقی‌مانده امریکا در افغانستان را پس خواهد گرفت.
به گفته داودزی، این سلاح‌ها مسئله‌ای حیثیتی برای امریکا است و او چندین‌بار در کارزار انتخاباتی خود به این موضوع اشاره کرده است.
اما آیا طالبان آماده‌اند که این سلاح‌ها را به ایالات متحده بازگردانند؟
عمر داودزی در گفت‌وگو با افغانستان اینترنشنال در این باره گفت: «وضعیت هنوز روشن نیست، اما به نظر من موضوع مهم برای ترامپ این است که در مرحله اول سلاح‌های خود را از طالبان پس بگیرد، زیرا این مسئله را توهین به امریکا می‌داند و می‌خواهد تسلیحاتش را بازگرداند.»
به باور داودزی، ممکن است طالبان پیش‌تر از امریکا وعده دریافت کمک در ازای تسلیم سلاح‌ها را گرفته باشند.
داوودزی این وضعیت را با موضع امریکا و ملا محمد عمر، رهبر سابق طالبان در رابطه با استرداد اسامه بن‌لادن مقایسه می‌کند و می‌گوید: «موضوع به همان نقطه‌ای می‌رسد که در دوران ملا عمر بود؛ اگر طالبان در ازای دریافت کمک، سلاح‌ها را به امریکا تحویل دهند، این به حیثیت آن‌ها ضربه خواهد زد، اما اگر سلاح‌ها را تحویل ندهند، این مسئله برای ترامپ بهانه‌ای می‌شود که گام‌های دیگری بردارد.»
ترامپ برای سه ماه آینده تمام کمک‌های امریکا، از جمله کمک‌های بشردوستانه به افغانستان را متوقف کرده است، اما در سخنان خود به توقف کامل این کمک‌ها اشاره نکرده، که نشان می‌دهد این کمک‌ها ممکن است به شکل «معامله‌ای» از سر گرفته شوند.
ذاکر جلالی، مشاور وزارت خارجه طالبان، پس از تبادل یک زندانی طالب و یک زندانی امریکایی، گفت که با آغاز کار دولت ترامپ، انتظار می‌رود که هر دو طرف پیشرفت‌های بیشتری داشته باشند. جلالی گفت: «این تبادل نه تنها از این نظر اهمیت دارد که یک افغان آزاد شده و به خانواده‌اش پیوسته است، بلکه از این جهت نیز مهم است که کانال‌های ارتباطی بین طالبان و ایالات متحده باز شده و دو طرف می‌توانند مذاکرات سودمندتری داشته باشند.»
یک مقام محلی طالبان در مورد تمایل به مذاکره به افغانستان اینترنشنال گفت: «ملا هبت‌الله فرزند خود را در این مسیر قربانی کرده است و به هیچ وجه از اصول اسلامی عدول نخواهد کرد، اما علاقه‌مند است که درباره مسائل امنیتی و همکاری‌های دوجانبه گفت‌وگو کند.»
آیا امکان از سرگیری گفتوگوهای بین‌الافغانی وجود دارد؟
طالبان تاکنون تمایل چندانی به درخواست امریکا برای آغاز گفتوگوهای بین‌الافغانی بر اساس توافق دوحه نشان نداده است.
رهبران طالبان در قندهار و کابل نه آماده تقسیم قدرت با سیاستمداران افغان هستند و نه برای بحث در مورد تشکیل یک حکومت فراگیر جدید آمادگی دارند.
شماری از سیاستمداران در کابل از جمله حامد کرزی، رئیس‌جمهور سابق افغانستان، عبدالله عبدالله، رئیس سابق شورای عالی مصالحه ملی و گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی، زیر حاکمیت طالبان زندگی می‌کنند. دیپلومات‌های امریکایی همچنان از راه‌های مختلف با این سیاستمداران در تماس هستند.
برخی منابع نزدیک به سیاستمداران در کابل به افغانستان اینترنشنال گفته‌اند که در آستانه تشکیل دولت جدید امریکا به رهبری دونالد ترامپ، برخی مقامات طالبان با شماری از سیاستمداران سابق افغانستان دیدار کرده‌اند.
رهبران طالبان از برخی سیاستمداران مقیم کابل خواسته‌اند پیام آمادگی آن‌ها برای مذاکرات جدید با دولت امریکا تحت شرایط خاص را منتقل کنند.
سایر سیاستمداران افغان نیز منتظر دولت جدید امریکا به رهبری ترامپ هستند و امیدوارند که او توافق دوحه را که با طالبان امضا کرده، به‌طور کامل اجرا کند.
حامد کرزی، رئیس‌جمهور سابق افغانستان، بارها در دیدارهای خود با نمایندگان بین‌المللی تأکید کرده است که گفتوگوهای بین‌الافغانی باید آغاز شود.
این مذاکرات یکی از بخش‌های اساسی و مهم توافق‌نامه دوحه محسوب می‌شود، اما طالبان تاکنون به آن توجهی نکرده است.
برخی منابع می‌گویند که طالبان اخیراً از حامد کرزی خواسته‌اند که در بازگرداندن سیاستمداران افغان در تبعید و روند آشتی ملی با این گروه همکاری کند، اما دفتر کرزی تاکنون این گزارش‌ها را تأیید نکرده است.
آقای کرزی در ماه‌های اخیر به چندین کشور سفر کرده، اما تأکید دارد که بدون روند آشتی و مذاکرات بین‌الافغانی، سیاستمداران افغان که از کشور خارج شده‌اند، حاضر نیستند تحت شرایط کنونی طالبان به افغانستان بازگردند.
عمر داودزی درباره توافق سیاسی گفت: «آغاز گفتوگوهای سیاسی و روند سیاسی برای طالبان مهم است، زیرا پیامدهای آن به بهبود وضعیت حقوق بشر منجر خواهد شد. من فکر می‌کنم که چنین شرایطی در آینده ایجاد خواهد شد.»
رهبران طالبان تاکنون به درخواست کرزی برای مذاکرات بین‌الافغانی پاسخ مثبتی نداده‌اند، اما بسیاری از سیاستمداران بر این باورند که دولت جدید امریکا به رهبری دونالد ترامپ طالبان را تحت فشار قرار خواهد داد تا بر اساس توافق دوحه، گفتوگوهای بین‌الافغانی را آغاز کرده و زمینه تشکیل یک حکومت فراگیر را فراهم کند.
دونالد ترامپ به تاریخ ۲۰ جنوری ۲۰۲۵ برای دومین‌بار به عنوان رئیس‌جمهور امریکا وارد کاخ سفید شد.
ترامپ پس از ورود به کاخ سفید، بلافاصله کمک‌های مالی امریکا به طالبان را متوقف کرد و هشدار داد که سلاح‌های امریکایی باقی‌مانده در افغانستان را از طالبان پس خواهد گرفت.
اما تمام این تحولات و تحلیل‌ها در حالی صورت می‌گیرد که سیاست دولت ترامپ در قبال افغانستان هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است.