ترور در تخار، خشم در بیجینگ؛ شورشیان اویغور برای مقابله با چین برمی‌خیزند؟
یک شهروند چین روز سه‌شنبه در حمله افراد مسلح در تخار کشته شد. پولیس طالبان در تخار گفته این فرد به نام «لی» در مسیر ولسوالی دشت قلعه تخار توسط افراد ناشناس کشته شده است. پس از بازگشت طالبان به قدرت در ۱۴۰۰ این دومین بار است که شهروندان چین در افغانستان مورد حمله قرار می‌گیرند.
منابع به افغانستان اینترنشنال می‌گویند شهروند چین در منطقه کتکجر از مربوطات ولسوالی خواجه بها‌ءالدین در مرز با ولسوالی دشت قلعه کشته شده است.
در این حادثه راننده و مترجم این شهروند چین که هر دو شهروند افغانستان هستند هیچ آسیبی ندیده‌اند.
به گفته منابع، طالبان راننده و مترجم شهروند چین را در شهر تالقان آورده و آنها تحت تحقیق قرار دارند.
به گفته منابع، این شهروند چین در شهر تالقان، مرکز ولایت تخار سکونت داشت و در حوزه ماورای کوکچه و در ولسوالی ینگی قلعه تخار مصروف کار طلا بوده است.
منابع می‌گویند این شهروند چین با ضرب گلوله کشته شده است. تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این حمله را برعهده نگرفته است.
حمله به مهمانخانه چینی‌ها در کابل
پیش از این در ماه قوس ۱۴۰۱ مهاجمان مسلح به مهمانخانه چینی‌ها در کابل حمله کردند. مسئولیت این حمله را گروه دعش بر عهده گرفت و مقامات چین تایید کردند دستکم پنج شهروند این کشور در این حمله زخمی شدند.
در پی این حمله، وزارت خارجه چین به شهروندانش و سازمان‌های چینی توصیه کرد که از افغانستان خارج شوند.
آن زمان، ین گانگ، وزیر خارجه پیشین چین در تماس تلفنی با وزیر خارجه طالبان گفت که این کشور به امنیت پرسنل، نهادها و پروژه‌های خود در افغانستان اهمیت زیادی قایل است.
امیرخان متقی به وزیر خارجه چین اطمینان داده بود که این گروه اجازه نخواهد داد هیچ نیرویی از خاک افغانستان به اقداماتی دست بزند که دوستی میان طالبان و چین را تضعیف و به منافع چین آسیب برساند. وزیر خارجه طالبان در خصوص نگرانی چنین در مورد امنیت نهادهای این کشور افزوده بود که طالبان قاطعانه تمام اشکال تروریسم را سرکوب می‌کند و اقدامات موثری را برای تضمین امنیت پرسنل و نهادهای چین در افغانستان انجام خواهد داد.
حمله به شهروندان چین در مناطق مرزی
شهروندان چین علاوه بر افغانستان، در جریان سه سال گذشته در مناطق مرزی در پاکستان و تاجیکستان هدف حملات مرگبار شورشیان قرار گرفته است.
در ماه عقرب ۱۴۰۳ در حمله مهاجمان مسلح به کارگران چینی در نزدیک مرز تاجیکستان و افغانستان، یک شهروند چین کشته و چهار نفر دیگر زخمی شدند.این حادثه در دره زربوز ناحیه شمس‌الدین شهین در ولایت ختلان تاجیکستان رخ داد.
اما بیشترین حملات علیه شهروندان چین در پاکستان صورت گرفته است. اخیرا اداره مبارزه با تروریسم پاکستان اعلام کرد که از سال ۲۰۲۱ تا اواخر ۲۰۲۴ میلادی ۲۰ شهروند چین در حملات تروریستی در این کشور کشته و ۳۴ نفر دیگر زخمی شده‌اند. این اداره گفته بود که در این بازه زمانی دستکم ۱۴ حمله تروریستی علیه شهروندان چین در پاکستان صورت گرفته است.
در ماه حمل ۱۴۰۳ در یک انفجار انتحاری پنج مهندس چینی در خیبر پختونخوا کشته شدند. مهندسان چینی که در یک پروژه نیروگاه آبی در نزدیکی مرز افغانستان مشغول به کار بودند، در مسیر سد داسو مورد حمله قرار گرفتند.
ارتش پاکستان اعلام کرد این حمله انتحاری در افغانستان طراحی شده و عامل آن هم افغان بود.
مقامات پاکستان حملات دو و نیم سال گذشته در این کشور و به ویژه حمله به مهندسان چینی را کار تی‌تی‌پی دانسته و گفتند که این حمله از خاک افغانستان طرح‌ریزی شده است.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت که پاکستان با نشر خبرهایی در مورد حمله به مهندسان چینی به دنبال ایجاد بی‌اعتمادی میان چین و طالبان است. این مقام طالبان اضافه کرد که کشته شدن مهندسان چینی موضوع داخلی پاکستان است و به طالبان ربطی ندارد.
سخنگوی وزارت دفاع طالبان نیز اتهام پاکستان مبنی بر افغان بودن عامل حمله انتحاری به مهندسان چینی در پاکستان را «غیرمسئولانه و دور از واقعیت» خواند. او گفت حملات شبه‌نظامیان ناشی از «ضعف ارگان‌های امنیتی» پاکستان است.
پس از کشته شدن مهندسان چینی در پاکستان محمدخرم آغا معین وزارت داخله پاکستان در ماه جوزای امسال به کابل سفر کرد و با محمدنبی عمری معین وزارت داخله طالبان به توافقات کم‌پیشینه‌ای دست یافت. طبق این توافق طالبان و پاکستان «برای محافظت از چینی‌ها» در امتداد مرز عملیات نظامی راه‌اندازی می‌کنند.
گفته می‌شود مقامات امنیتی طالبان و پاکستان توافق کردند که نیروهای ارتش پاکستان اجازه عملیات علیه جنگویان پاکستانی را در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان داشته باشند.
سرمایه‌گذاری چین در افغانستان
با آنکه چین مانند دیگر کشورها طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد اما بیجینگ با طالبان روابط نزدیکی اقتصادی و سیاسی دارد.
با تسلط طالبان بر افغانستان، چین سرمایه‌گذاری در بخش استخراج منابع طبیعی افغانستان را افزایش داده است. چین علاوه بر قرارداد استخراخ معدن مس عینک، قراداد استخراج نفت حوزه آمودریا را برای بیست و پنج سال با طالبان امضا کرده است.
طالبان قرارداد تولید سمنت در منطقه آلتمور ولایت لوگر در جنوب کابل را نیز با شرکت «ساکو افغان» که با یک شرکت چینی همکاری دارد، امضا کرده است.
طالبان همچنین به ارزش ۲۵ میلیون دالر قرارداد صادرات نخ پنبه را با یک شرکت چینی امضا کرده است.
طالبان همچنین در ماه سنبله ۱۴۰۲ قرارداد استخراج هفت معدن افغانستان را با شرکت‌های داخلی و خارجی امضا کرد. طالبان قرارداد معدن طلای چاه‌آب تخار را با شرکت «چینا-افغانستان» که شرکت «زرور» افغانستان سهام‌دار آن است، امضا کرده است. تخمین زده شده است که معدن طلای چاه‌آب ولایت تخار ۳۱ تن طلا دارد، ارزش مجموعی آن یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دالر برآورد شده است.
افغان ویتنس گزارش داده است که طالبان در کمتر از سه سال بیش از ۲۰۰ قرارداد معدن با ۱۵۰ شرکت امضا کرده است. طبق این گزارش، این قراردادها با شرکت‌هایی از چین، ایران، قطر، ترکیه بریتانیا و یک شرکت احتمالا مرتبط با سپاه پاسداران امضا شده است.
سخنگوی وزارت معادن طالبان در ماه ثور امسال اعلام کرد که شرکت‌های خارجی هفت میلیارد دالر برای استخراج معادن افغانستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
نگرانی‌های امنیتی چین
سخنگوی وزارت خارجه چین در ماه سنبله ۱۴۰۱ با انتقاد از سیاست‌های امریکا گفت که تعداد گروه‌های تروریستی در افغانستان نسبت به قبل از جنگ بیشتر شده است.
پیش از آن، سفیر چین در سازمان ملل گفته بود که اویغورهای جدایی‌طلب به نام جنبش اسلامی ترکستان شرقی در افغانستان تهدیدی امنیتی برای بیجینگ است.
مقام‌های چین در جریان سه سال گذشته در ملاقات با طالبان از این گروه خواستند با ایغورها مبارزه کند.
حکومت طالبان به مقامات چین اطمینان داده که هیچ تهدیدی از خاک افغانستان برای چین نخواهد بود.
شورای امنیت سازمان ملل در ۱۴۰۲ گزارش داد که جنبش اسلامی ترکستان شرقی از بدخشان، در ولایت بغلان مستقر شده و شبکه عملیاتی آن به چند ولایت دیگر گسترش یافته است.
بنابر این گزارش، تمرکز جنبش اسلامی ترکستان شرقی بر آموزش نیروهای ذخیره و استخدام زنان است. کشورهای عضو شورای امنیت همچنین از همکاری این گروه با سایر گروه‌های تروریستی، از جمله تی‌تی‌پی، در خصوص استخدام نیرو، آموزش و برنامه‌ریزی عملیات ابراز نگرانی کرده بودند.
در گزارش آمده بود که القاعده به جنبش اسلامی ترکستان شرقی آموزش ایدئولوژیک ارائه می‌کند و داعش نیز با استفاده از نارضایتی آن از مهار شدن توسط طالبان، تعدادی از نیروهایش را جذب کرده است.
برخی کارشناسان معتقدند که داعش می‌خواهد با بهره‌برداری از سرکوب اقلیت مسلمان ایغور توسط چین، خود را در سطح بین‌المللی مطرح کند.
لوکاس وبر، پژوهشگر در حوزه کشورهای بدون دولت و سازمان‌های ستیزه‌جو به رسانه وایس می‌گوید که «مسئله اویغورها یکی از بزرگ‌ترین موارد سرکوب مسلمانان است که داعش می‌تواند برای افزایش جذابیت خود از آن استفاده کند.»
به گفته این کارشناس، داعش با تمرکز بر مساله سرکوب مسلمانان در چین اساسا نشان می‌دهد که تنها گروهی است که به این مساله توجه دارد و به انتقاد، تهدید و حمله علیه چین ادامه می‌دهد.
جبهه مقاومت ملی افغانستان پیش از این مدعی شد که طالبان ۱۶ عضو ارشد گروه‌های شبه نظامی اوزبیکستانی، تاجیکستانی، ایغوری و القاعده را به بغلان، قندوز و بدخشان انتقال داده است.
این جبهه نام شماری از افراد بلندپایه این سازمان‌های تروریستی را «حاجی فرقان، رهبر جنبش اسلامی ترکستان شرقی، مولوی ابراهیم مسئول جماعت انصارالله تاجیکستان، شیخ ذاکر مسئول تحریک اسلامی اوزبیکستان و عبدالحق اویغوری، مسئول شاخه القاعده در شمال کشور» عنوان کرده است.
نشریه لانگ وار ژورنال در جوزای ۱۴۰۱ گزارش داد که عبدالحق، رهبر حزب اسلامی ترکستان و عضو ارشد القاعده عید فطر را در افغانستان جشن گرفته است. به گزارش این نشریه، عبدالحق و بیشتر اعضای حزب او اکنون در شمال افغانستان مستقر اند. عبدالحق از ایغورهای منطقه سینکیانگ چین است.
دو مقام استخباراتی ایالات متحده به لانگ وار ژورنال گفته‌اند که رهبر حزب اسلامی ترکستان همراه با رهبران ارشد این گروه اکنون در شمال افغانستان مستقرند.
حزب اسلامی ترکستان عمدتاً از ایغورهای چین تشکیل شده و به دنبال آزادسازی ولایت سینکیانگ در غرب چین به منظور ایجاد یک حکومت اسلامی است. چین از این حزب به عنوان «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» یاد می‌کند و آن را تهدیدی جدی به امنیت ملی خود می‌داند.
