درباره آتش‌بس سه مرحله‌ای غزه چه می‌دانیم؟
تاکنون متن کامل توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حماس منتشر نشده است. اما بر بنیاد اطلاعاتی که تاکنون منتشر شده، آتش‌بس سه مرحله خواهد داشت و توقف جنگ در غزه، تبادل زندانیان، عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی و بازگشت آوارگان فلسطینی را شامل می‌شود.
به دنبال بیش از ۴۶۰ روز جنگ که غزه را ویران کرد، ایالات متحده امریکا و قطر اعلام کردند که اسرائیل و گروه فلسطینی حماس به توافق آتش‌بس دست یافته‌اند.
محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، روز چهارشنبه اعلام کرد که این توافق آتش‌بس از روز یکشنبه اجرایی خواهد شد.
با این حال او افزود که کار بر روی مراحل اجرای این توافق با اسرائیل و حماس همچنان ادامه دارد.
اسرائیل اعلام کرده است که برخی جزئیات نهایی هنوز باقی مانده و قرار است روز پنجشنبه درباره آن رأی‌گیری شود.
این بزرگترین پیشرفت پس از ۱۵ ماه جنگ در غزه است. این جنگ زمانی آغاز شد که گروه مسلح فلسطینی حماس در اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل حمله کرد و اسرائيل در پاسخ به آن رویداد حملات بی‌امانی را به نوار غزه شروع کرد.
حماس در حمله به اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۳ میلادی، ۲۵۱ گروگان را به اسارت گرفت. ۹۴ نفر از آنها هنوز در اسارت هستند؛ هرچند اسرائیل معتقد است تنها ۶۰ نفر از آنها زنده هستند. اسرائیل قرار است حدود ۱۰۰۰ زندانی فلسطینی، برخی از آنها که سال‌ها زندانی بوده‌اند، در ازای گروگان‌ها آزاد کند.
از آغاز حملات اسرائیل به غزه تاکنون بیش از ۴۶ هزار فلسطینی کشته شده‌اند. شماری از کشورها و نهادهای حقوق بشری اسرائیل را به نسل‌کشی در غزه متهم کرده است.
جزئیات توافق
این توافق شامل یک آتش‌بس موقت است که فعلاً به ادامه تخریب بیشتر نوار غزه پایان خواهد داد. همچنین شامل آزادسازی اسرا در غزه و بسیاری از زندانیان در اسرائیل می‌شود.
این توافق همچنین به فلسطینیان آواره اجازه بازگشت به خانه‌هایشان را می‌دهد. اگرچه بسیاری از خانه‌ها به دلیل حملات اسرائیل ویران شده‌اند.
مرحله اول
اولین مرحله آتش‌بس شش هفته طول خواهد کشید و شامل تبادل محدود زندانیان، خروج جزئی نیروهای اسرائیلی از غزه و افزایش کمک‌های بشردوستانه به این منطقه است.
جو بایدن گفت: «تعدادی از گروگان‌ها» که توسط حماس نگهداری می‌شوند، از جمله زنان، سالمندان و بیماران، در ازای صدها زندانی فلسطینی آزاد خواهند شد.
بایدن تعداد گروگان‌هایی که در این مرحله آزاد خواهند شد را مشخص نکرد، اما آل ثانی روز چهارشنبه در یک نشست خبری گفت که تعداد این گروگان‌ها به ۳۳ نفر می‌رسد.
۳۳ گروگان اسرائیلی، از جمله زنان، کودکان و غیرنظامیان بالای ۵۰ سال که در حمله حماس به جنوب اسرائیل در هفت اکتبر ۲۰۲۳ به اسارت درآمده بودند، آزاد خواهند شد. در مقابل، اسرائیل تعداد بیشتری از زندانیان فلسطینی را در این مرحله آزاد خواهد کرد، از جمله زندانیانی که به حبس ابد محکوم شده‌اند. در میان فلسطینیان آزاد شده حدود هزار نفر وجود دارند که پس از هفت اکتبر دستگیر شده‌اند.
هم‌زمان با تبادل اسرا، اسرائیل نیروهای خود را از مناطق پر جمعیت غزه به مناطقی حداکثر ۷۰۰ متر داخل مرز غزه و اسرائیل عقب خواهد کشید. با این حال، ممکن است این امر شامل دهلیز نتساریم، منطقه نظامی که نوار غزه را به دو قسمت تقسیم کرده و اسرائيل کنترول حرکت در آن را در دست دارد، نشود - خروج از نتساریم به صورت مرحله‌ای انجام خواهد شد.
اسرائیل به غیرنظامیان اجازه بازگشت به خانه‌هایشان در شمال محاصره‌شده غزه را خواهد داد. سازمان‌های امدادی پیشتر هشدار داده بودند که ممکن است در آنجا قحطی رخ داده باشد. اسرائيل همچنین اجازه خواهد داد تا ۶۰۰ کامیون کمک‌های بشردوستانه روزانه به این منطقه ارسال شود.
اسرائیل همچنین به فلسطینیان زخمی اجازه خواهد داد نوار غزه را برای درمان ترک کنند و گذرگاه رفح با مصر را هفت روز پس از شروع اجرای مرحله اول باز خواهد کرد.
پس از مرحله اول چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
هرچند درباره جزئیات مراحل دوم و سوم توافقاتی به دست آمده است، اما در طول مرحله اول مذاکرات بیشتر انجام خواهد شد.
جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده امریکا گفته است که آتش‌بس ادامه خواهد داشت حتی اگر مذاکرات درباره مراحل دوم و سوم بیش از شش هفته ابتدایی طول بکشد.
اسرائیل اصرار دارد که هیچ تضمین کتبی داده نشود که پس از پایان مرحله اول و بازگشت گروگان‌های غیرنظامی، حملات خود را از سر نخواهد گرفت. یک مقام اسرائیلی قبلاً به بی‌بی‌سی گفته بود که افرادی که به قتل محکوم شده‌اند، به کرانه باختری آزاد نخواهند شد.
با این حال، یک منبع مصری به خبرگزاری آسوشیتد پرس گفت که سه میانجی مذاکرات یعنی مصر، قطر و ایالات متحده، به حماس ضمانت‌های شفاهی داده‌اند که مذاکرات ادامه خواهد داشت و هر سه برای دستیابی به توافقی که مراحل دوم و سوم هم انجام شود، بر اسرائيل فشار خواهند آورد.
مرحله دوم
اگر شرایط لازم برای مرحله دوم فراهم شود، حماس همه گروگان‌های زنده که عمدتاً سربازان مرد هستند، را آزاد خواهد کرد. در مقابل، فلسطینیان بیشتری از زندان‌های اسرائیل آزاد خواهند شد. علاوه بر این، طبق سند کنونی، اسرائیل خروج کامل خود از غزه را آغاز خواهد کرد.
مرحله سوم
جزئیات مرحله سوم همچنان نامشخص است.
در صورت تحقق شرایط مرحله دوم، مرحله سوم شامل تحویل اجساد گروگان‌های باقی‌مانده در مقابل یک برنامه بازسازی نوار غزه سه تا پنج ساله خواهد بود که تحت نظارت بین‌المللی انجام خواهد شد. البته واضح است که بازسازی نوار غزه ممکن است سال‌ها طول بکشد.
سوالات بی‌پاسخ
با در نظر داشت آنچه که در بالا توضیح داده شد تاکنون مشخص نیست که آیا این به معنای پایان کامل جنگ است یا خیر. یکی از اهداف کلیدی حملات اسرائیل به غزه نابودی توانایی‌های نظامی و حکومتی حماس بوده است. اگرچه اسرائیل حماس را به شدت آسیب زده، اما حماس هنوز توانایی عملیاتی و تجدید قوا را دارد.
در حال حاضر هیچ توافقی درباره اینکه چه کسی اداره غزه را پس از آتش‌بس بر عهده خواهد داشت، وجود ندارد.
ایالات متحده فشار می‌آورد که بخشی از تشکیلات خودگردان فلسطین این مسئولیت را بر عهده بگیرد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز سه‌شنبه گفت که بازسازی و اداره پس از جنگ، تشکیلات خودگردان فلسطین را به دعوت از «شرکای بین‌المللی» برای تشکیل یک مرجع حاکم موقت برای اداره خدمات حیاتی و نظارت بر این منطقه تشویق می‌کند.
بلینکن در سخنرانی خود در شورای آتلانتیک، یک اندیشکده مستقر در واشنگتن، گفت: سایر شرکای بین‌المللی، به ویژه کشورهای عربی، نیروهایی برای تضمین امنیت کوتاه‌مدت فراهم خواهند کرد.
برای عملی شدن چنین طرحی، حمایت کشورهای عربی، از جمله عربستان سعودی ضروری است. موضع عربستان سعودی این است که فقط در صورتی از این طرح حمایت خواهد کرد که مسیری برای تشکیل دولت فلسطینی وجود داشته باشد.
اسرائیل در توافق‌نامه‌های اسلو دهه ۱۹۹۰ با راه‌حل دو دولت موافقت کرده بود، اما در حال حاضر به آن رضایت چندانی نشان نمی‌دهد. بنابراین این خواست کشورهای عربی نقطه اختلاف دیگری برای قانونگذاران اسرائیلی فراهم می‌کند.
اسرائیل هنوز پیشنهاد جایگزینی برای شکل حکمرانی در غزه ارائه نداده است.
همچنین مشخص نیست کدام گروگان‌ها زنده یا مرده هستند یا آیا حماس از محل نگهداری همه آنها که هنوز پیدا نشده‌اند، اطلاع دارد یا خیر.
حماس خواستار آزادی برخی زندانیان است که اسرائیل می‌گوید آنها را آزاد نخواهد کرد. این شامل افرادی است که در حملات هفت اکتبر شرکت داشته‌اند.
همچنین مشخص نیست که آیا اسرائیل با عقب‌نشینی از منطقه حائل تا تاریخ تعیین شده موافقت خواهد کرد یا اینکه حضور آن در آنجا بی‌پایان خواهد بود.
هر آتش‌بسی احتمالاً شکننده خواهد بود.
آتش‌بس‌های بین اسرائیل و حماس که جنگ‌های قبلی را متوقف کرده‌اند، با درگیری‌های جدیدتر به لرزه درآمده و در نهایت شکسته خورده‌اند.
جدول زمانی و پیچیدگی این آتش‌بس به این معناست که حتی یک حادثه کوچک می‌تواند به تهدیدی بزرگ تبدیل شود.
