آتا شاهیت، کارشناس اهل ترکیه می‌گوید کشورهای آسیای مرکزی برای تحقق اهداف اقتصادی و امنیتی خود تا مرز به رسمیت‌شناسی طالبان پیش رفته‌اند.
برخی از این کشورها به دنبال افزایش صادرات خود به افغانستان اند و برخی دیگر مانند اوزبیکستان، نگران داعش اند.
کشورهای منطقه با این که طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند، اما بیشتر از کشورهای غربی روابط خود را با طالبان گسترش داده‌اند.
اوزبیکستان به تازگی کاردار طالبان را پذیرفته است. ترکمنستان نیز در ماه جولای اقدام مشابهی انجام داد. قزاقستان پا را فراتر از دیگران گذاشت و اعلام کرد که طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرده است.
آتا شاهیت در مقاله‌ای در سایت شبکه تی‌آر‌تی ترکیه نوشت که این تحولات نشان می‌دهد کشورهای آسیای مرکزی در حال آماده‌سازی برای به رسمیت‌شناختن رسمی اداره طالبان و ایجاد روابط عادی با آن هستند.
صادرات ۹۸۷ میلیون دالری قزاقستان به افغانستان
در سه سال گذشته، همکاری اقتصادی بین کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان شتاب قابل توجهی گرفته است. قزاقستان سیاست خارجی مبتنی بر صادرات به افغانستان را اتخاذ کرده است.
تحلیلی از داده‌های صادرات قزاقستان به افغانستان نشان می‌دهد که قزاقستان، با وجود نداشتن مرز مشترک، صادرات آرد، روغن و گندم خود را به افغانستان از طریق بندر ترمز-حیرتان در اوزبیکستان افزایش داده و به ارزشی تا ۹۸۷ میلیون دالر رسیده است.
صادرات قزاقستان ۹۰ درصد از مبالات دوجانبه را تشکیل می‌دهد و این کشور همچنان تأمین‌کننده اصلی آرد افغانستان است.
به گفته نویسنده، عدم وجود تهدید امنیتی از سوی افغانستان برای قزاقستان مزیت بزرگی محسوب می‌شود. با توجه به عدم داشتن مرز مشترک و نبود جمعیت مهاجر افغان در قزاقستان، خطرات مرتبط با چنین تعاملاتی برای قزاقستان نسبت به کشورهایی مانند اوزبیکستان و تاجیکستان به مراتب کمتر است. به همین دلیل، امنیت ملی به عنوان اولویتی ثانویه در تعاملات قزاقستان با افغانستان در نظر گرفته شده و به آستانه یک مزیت نسبی می‌بخشد.
اوزبیکستان نگران داعش است
اوزبیکستان نیز یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که روابط قوی با اداره طالبان برقرار کرده است. این کارشناس ترک می‌گوید نگرانی اصلی تاشکند تهدیدات مرزی ناشی از حضور داعش در منطقه است.
محدودیت‌های جغرافیایی اوزبیکستان به عنوان یک کشور محصور به خشکی و وابستگی کامل اقتصادی و حمل و نقلی آن به کشورهای همسایه، روابط با افغانستان را در اولویت در این کشور قرار داده است.
به گفته نویسنده، سیاست خارجی اوزبیکستان بر ایجاد تعادل قدرت در برابر چین و دسترسی به بازارهای جدید، به‌ویژه هند، متمرکز است. این سیاست می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و احیای اقتصادی اوزبیکستان کمک کند.
اوزبیکستان در حال گسترش روابط خود با طالبان است و تلاش می‌کند تا نگرانی‌های امنیتی خود را از طریق همکاری‌های اقتصادی برطرف کند.
در جریان سفر عبدالله عارف‌اوف، نخست‌وزیر اوزبیکستان به کابل در ماه اگست، دو کشور ۳۵ توافقنامه همکاری به ارزش ۲.۵ میلیارد دالر در بخش سرمایه‌گذاری و تجارت امضا کردند.
اتمام پروژه راه‌آهن ترانس-افغان، که آسیای مرکزی و روسیه را از طریق افغانستان به آب‌های گرم آسیای جنوبی وصل می‌کند، مهم‌ترین فرصت برای همکاری در روابط اوزبیکستان-افغانستان به شمار می‌آید.
ترکمنستان در پی عملی‌سازی پروژه تاپی است
بربنیاد مقاله، در میان کشورهای آسیای مرکزی، ترکمنستان نیز با نگاهی اقتصادی، مشابه با قزاقستان و اوزبیکستان، به تعامل با طالبان می‌پردازد.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، ترکمنستان یکی از اولین کشورهایی بود که کمک‌های بشردوستانه ارسال کرد. مهم‌ترین جنبه روابط ترکمنستان با افغانستان، پروژه تاپی است که بخش اساسی استراتژی وسیع‌تر ترکمنستان برای متنوع‌سازی مسیرهای صادرات گاز خود است.
اکثر خطوط لوله گاز ترکمنستان در دوره شوروی و برای تامین گاز روسیه طراحی شده‌اند. تاکنون، ترکمنستان به فروش گاز خود به گازپروم روسیه ادامه داده است؛ با این حال، عشق‌آباد اخیراً به دنبال شرکای جدید برای افزایش درآمد خود بوده است.
با صادرات گاز به پاکستان و هند، ترکمنستان پتانسیل افزایش مشتریان خود و درآمدهای صادراتی گاز را دارد. به گفته شاهیت، اگر پروژه تاپی تکمیل و به ظرفیت کامل عملیاتی برسد، یک بازار جدید بزرگ انرژی برای ترکمنستان، با حجم سالانه‌ای در حدود ۳۵ میلیارد متر مکعب صادرات، ایجاد خواهد شد.
مقامات طالبان گفته‌اند که تمام مراحل قانونی و حقوقی پروژه تاپی در خاک افغانستان طی شده است. مقامات طالبان و ترکمنستان گفته‌اند که به زودی کار پروژه تاپی در خاک افغانستان شروع خواهد شد. با این حال، هنوز شک‌وتردیدهایی درباره آغاز پروژه تاپی در افغانستان وجود دارد.
تاجیکستان رویکرد متفاوتی دارد
به گفته نویسنده، در میان کشورهای آسیای مرکزی، تاجیکستان با چالش‌های بیشتری از ناحیه طالبان مواجه است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت، تاجیکستان از برقراری هرگونه رابطه سیاسی با کابل خودداری کرده و تنها کشوری در منطقه است که حتی وجود این گروه را به رسمیت نمی‌شناسد.
کارشناس ترک می‌گوید که تاجیکستان طالبان را به عنوان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود تلقی می‌کند و بنابرین رویکرد متفاوتی نسبت به سایر کشورهای آسیای مرکزی اتخاذ کرده است.
حکومت تاجیکستان طالبان را متهم به حمایت از انصارالله تاجیکستان می‌کند که معمولاً به عنوان "طالبان تاجیک" شناخته می‌شود. بر اساس اظهارات رسمی مقامات تاجیک، اداره طالبان به رهبران و اعضای انصارالله پناه داده و از آنها حمایت تسلیحاتی و مالی می‌کند.
تاجیکستان میزبان گروه‌های مخالف طالبان از جمله سران جبهه مقاومت ملی نیز است.
اهمیت آسیای مرکزی
براساس مقاله نویسنده ترکی، آسیای مرکزی به یکی از میدان‌های اصلی نبرد «بازی بزرگ» جدید بین ایالات متحده و رقبای اصلی آن، چین و روسیه تبدیل شده است. در سال‌های اخیر، نقش تاریخی آسیای مرکزی تقویت شده و این منطقه به عنوان یک نیروی کلیدی در جهان چندقطبی در حال ظهور است.
برعکس رکود اقتصادی آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این منطقه پس از سال ۲ هزار میلادی به رشد سریع اقتصادی دست یافته است. یکپارچگی در آسیای مرکزی منجر به افزایش ارتباطات و توسعه روابط اقتصادی سریع، به ویژه با همسایگان بزرگ مانند چین و روسیه شده است.
از جمله پروژه‌های ترانزیتی مهم که افغانستان را با آسیای مرکزی متصل می‌کند، احداث خطوط راه‌آهن، به‌ویژه پروژه راه‌آهن پنج کشور است که چین، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ایران را به هم متصل می‌کند. این کریدور به عنوان یک مسیر ترانزیتی حیاتی از چین به اروپا شناخته می‌شود. علاوه بر این، افغانستان به عنوان یک کریدور حمل و نقل که آسیای مرکزی را به پاکستان و هند متصل می‌کند، محسوب می‌شود.
براساس مقاله، علی‌رغم اینکه رژیم طالبان از سوی جهان به رسمیت شناخته نشده است، این گروه موفق به جلب بیش از هفت میلیارد دالر سرمایه‌گذاری خارجی شده که بخش عمده آن مربوط به سرمایه‌گذاران چینی است.