نزدیک به سه سال از تسلط دوباره طالبان به قدرت می‌گذرد. در آستانه سومین سال تسلط این گروه بر افغانستان، سازمان بین‌المللی مهاجرت گزارش داد که هشت میلیون شهروند افغانستان در چند سال اخیر مجبور شده‌اند کشور را ترک کنند.
به طور میانگین، روزانه ۷۴۰۰ نفر از زیست در زیر سایه به اصطلاح «امارت اسلامی طالبان» از خانه و کاشانه خود فرار کرده‌اند و متأسفانه موج مهاجرت همچنان ادامه دارد.
این آمار تکان‌دهنده، بازتاب‌دهنده‌ای شرایط وخیم و حاکی از بی‌ثباتی در افغانستان تحت حکومت طالبان است.
قدرت‌گیری طالبان باعث ایجاد فضای ترس و منجر به آینده‌ای مبهم و بی‌ثباتی در کشور شده است. طالبان با اعمال قوانین سخت‌گیرانه و محدودکننده، زندگی را برای بسیاری از مردم افغانستان طاقت‌فرسا و غیرقابل تحمل ساخته‌‌اند.
رفتارهای خشونت‌آمیز، شکنجه، و اعدام‌های بدون محاکمه، از جمله مواردی هستند که موجب ایجاد وحشت عمومی به ویژه در میان کسانی شده است که سابقه همکاری با دولت سابق، نیروهای خارجی یا سازمان‌های بین‌المللی را دارند.
حذف اپوزیسیون و تشدید اختلافات قومی توسط طالبان
طالبان با انحصار قدرت و حذف هرگونه اپوزیسیون، فضای سیاسی کشور را به شدت محدود کرده‌اند. این انحصار نه تنها باعث سرکوب مخالفان شده، بلکه تمامی صداهای متفاوت و مخالف را نیز خاموش کرده است. عدم تحمل تنوع فکری و سیاسی، منجر به مهاجرت گسترده فعالان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شده است.
یکی از چالش‌های مهم در افغانستان، اختلافات قومی است. طالبان با ترجیح دادن قوم خاصی و نادیده گرفتن حقوق و ارزش‌های دیگر اقوام، اختلافات قومی را تشدید کرده‌اند. این تبعیض‌ها منجر به نارضایتی شدید اقوام مختلف شده و بسیاری از آنها را به مهاجرت وادار کرده است.
طالبان با تحمیل تفکرات و ارزش‌های خاص خود، بسیاری از ارزش‌ها و فرهنگ‌های دیگر گروه‌های اجتماعی را نادیده گرفته‌اند. این رویکرد باعث شده است تا بسیاری از شهروندان افغانستان احساس کنند که هویت فرهنگی و اجتماعی آنها در معرض تهدید قرار گرفته و مجبور به ترک وطن شوند.
بحران اقتصادی و مهاجرت
اقتصاد افغانستان پس از به قدرت رسیدن طالبان دچار بحران شدید شده است. تحریم‌های بین‌المللی، قطع کمک‌های خارجی، و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها و پروژه‌های توسعه‌ای، منجر به افزایش بیکاری و فقر گسترده در کشور شده است. بحران اقتصادی نیز یکی از عوامل اصلی مهاجرت اجباری افغان‌ها به خارج از کشور است.
فرار نخبگان و محدودیت بر زنان
بخش قابل توجهی از افرادی که مجبور به ترک افغانستان شده‌اند، نخبگان علمی، فرهنگی، و اقتصادی کشور هستند. این افراد که به دلیل توانمندی‌ها و دانش خود در دوران حکومت سابق نقش‌های مهمی ایفا کرده بودند، اکنون در معرض تهدیدات مستقیم و غیرمستقیم قرار دارند. بسیاری از آنها به دنبال حفظ جان خود و خانواده‌هایشان، ناچار به ترک کشور شده‌اند.
طالبان با اعمال سیاست‌های محدودکننده و سخت‌گیرانه در برابر زنان و دختران، حقوق اساسی آنها را به شدت نقض کرده‌اند. بستن مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران و محدودیت‌های شدید در زمینه فعالیت‌های اجتماعی و شغلی زنان، از جمله اقدامات قرون وسطایی طالبان است که زنان افغانستان را به حاشیه رانده و فرصت‌های تحصیلی و حرفه‌ای آنها را از آنها گرفته است.
این سیاست‌ها نه تنها آینده زنان و دختران را به خطر انداخته بلکه جامعه افغانستان را نیز از نیمی از توانایی‌ها و استعدادهایش محروم کرده است.
مهاجرت گسترده افراد باسواد و نخبگان، پیامدهای بزرگی برای جامعه افغانستان به همراه دارد. این امر موجب کاهش ظرفیت‌های علمی، فرهنگی، و اقتصادی کشور شده و روند توسعه و پیشرفت افغانستان را با چالش‌های بیشتری مواجه کرده است. همچنین، این مهاجرت گسترده باعث شده است تا بسیاری از خانواده‌ها از هم بپاشند و جوامع محلی به شدت تحت تاثیر قرار گیرند.
قیام علیه طالبان
دوام حکومت طالبان به‌طور قطع افغانستان را به سوی قهقرای برگشت‌ناپذیر می‌برد. با ادامه وضعیت کنونی، تمام دستاوردهای گذشته در حوزه‌های حقوق بشر، توسعه اقتصادی، و پیشرفت‌های اجتماعی در معرض خطر قرار گرفته است.
طالبان با سیاست‌های انحصار و محدودکننده خود، جامعه افغانستان را از هر گونه فرصت برای ترقی و توسعه محروم کرده‌اند. این مسیر نه تنها منجر به از دست رفتن سرمایه‌های انسانی و اقتصادی کشور می‌شود، بلکه امنیت و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز به خطر می‌اندازد.
در این شرایط، یگانه راه نجات افغانستان قیام عمومی علیه طالبان است. تنها با یک حرکت گسترده و هماهنگ از سوی تمامی اقشار جامعه، اعم از اقوام مختلف، زنان، جوانان، و نخبگان می‌توان به مقابله با حکومت سرکوبگر طالبان پرداخت.
متنفذین قومی و علمای وطندوست می‌توانند نقش بسیار مهمی در این قیام عمومی ایفا کنند. با توجه به نفوذ و اعتبار بالایی که این افراد در جامعه سنتی ما دارند، می‌توانند به عنوان نیرویی متحدکننده عمل کرده و مردم را برای قیام علیه طالبان بسیج کنند.
علمای دینی با استفاده از آموزه‌های اسلامی و تأکید بر عدالت و حقوق بشر، می‌توانند مشروعیت حکومت طالبان را زیر سوال برده و مردم را به ایستادگی ترغیب کنند.
با توجه به وضعیت کنونی، آن روز دور نیست که مردم افغانستان با اتحاد و همبستگی، علیه ظلم و انحصار طالبان قیام کنند و به این دوره سیاه تاریخ افغانستان پایان دهند.