آیا ایران به مهاجران افغان شناسنامه می‌دهد؟
در روزهای اخیر یک روزنامه‌نگار ایرانی با بازنشر تصویر شناسنامه‌هایی که برای دو مهاجر افغان صادر شده، به بحث‌ها درباره شناسنامه دادن به مهاجران افغان در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایرانی دامن زده است.
این روزنامه‌نگار که از نوشته‌هایش در شبکه‌اجتماعی اکس (توییتر) پیداست که نگران است مهاجران افغان ترکیب جمعیتی کشور او را تغییر دهند، در توییتی با عکس یک شناسنامه که به نام یک مرد متولد ولایت غور افغانستان صادر شده، نوشته است: «سازمان ثبت احوال گفت ما به افغان‌ها شناسنامه نمی‌دهیم. نهاد غیرقانونی سازمان ملی مهاجرت هم گفت ما صادر نکردیم. چرا در این مملکت کسی فاجعه افغان‌ها را گردن نمی‌گیرد. [این شناسنامه] را عمه من صادر کرده؟»
این نوشته اعتراضی، در برخی سایت‌های خبری ایران از جمله روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد هم بازنشر شده است.
هفته پیش سازمان ملی مهاجرت ایران به جنجال‌ها درباره صدور شناسنامه ایرانی برای مهاجران افغان واکنش نشان داد. این سازمان در اطلاعیه‌ای گفت «صدور این شناسنامه به هیچ کدام از طرح‌های این سازمان مربوط نمی‌باشد و حضور در طرح‌های سازمان، تابعیت ایرانی برای مهاجرین ایجاد نمی‌کند.»
اما آیا ایران برای مهاجران افغان شناسنامه صادر می‌کند؟
جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر اعلام کرده است که برای کودکان مهاجری که از مادر ایرانی متولد شده باشند، شناسنامه ایرانی صادر می‌کند.
مجلس ایران در سال ۱۳۹۸ خورشیدی، لایحه پیشنهادی حکومت وقت برای دادن شناسنامه ایرانی به فرزندان مادر ایرانی و پدر غیرایرانی را تصویب کرد. خبرگزاری ایرنا در اوایل ماه دلو (بهمن) امسال گزارش داد که تاکنون ۲۵۰ هزار درخواست در سامانه آنلاین درخواست شناسنامه با استفاده از این طرح، ثبت شده است.
اما شناسنامه‌هایی که تصویر آنها در کنار ابراز نگرانی از دادن تابعیت به افغان‌ها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها نشر شده، محل تولد دارندگان آنها و والدین‌شان را افغانستان نشان می‌دهد. به این معنا که شامل مصوبه مجلس نمی‌شود.
دست‌کم یکی از این شناسنامه‌ها، مربوط به پدر یک شبه‌نظامی است که در قالب لشکر فاطمیون برای جمهوری اسلامی در سوریه می‌جنگیده است. اما نه روزنامه‌نگاری که از این تصویر برای ایجاد نگرانی درباره حضور افغان‌ها در ایران و احتمال سوء استفاده جمهوری اسلامی از حضور آنها استفاده کرده و نه رسانه‌هایی که این نگرانی را بازنشر کرده‌اند، ظاهراً نخواسته‌اند از امکانات موجود در اینترنت از جمله جستجوی معکوس تصویر (Reversed Image Search) برای پیدا کردن پیشینه عکس استفاده کند.
این عکس دو سال پیش در گزارشی در سایت مشرق‌نیوز نشر شده است. این رسانه وابسته به سازمان اطلاعات (استخبارات) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ماه سنبله (شهریور) ۱۴۰۰، به دیدار خانواده یک شبه‌نظامی کشته شده افغان در لشکر فاطمیون به نام علیخان رضایی رفته بود. جمهوری اسلامی این کشته‌شدگان را «شهدای مدافع حرم» نامیده و به فرمان علی خامنه‌ای به خانوادههای آنها اقامت و شناسنامه داده است.
رمضان رضایی، پدر علیخان در این گزارش به خبرنگار مشرق‌نیوز گفته بود که حکومت جمهوری اسلامی به او و همسرش شناسنامه داده اما پسران و دخترانش، نه شناسنامه ندارند، نه اقامت ایران.
با این حساب، به‌نظر می‌رسد منتقدان حضور مهاجران افغان در ایران، دانسته یا ندانسته، از عکس شناسنامه‌های صادر شده برای اعضای خانواده لشکر فاطمیون، به منظور ایجاد نگرانی از احتمال نفوذ افغان‌ها به ایران و دامن زدن به رفتارهای مهاجرستیزانه استفاده می‌کنند.
فاطمیون چیست؟
جمهوری اسلامی ایران ده سال پیش لشکری از حدود بیست هزار شبه‌نظامی افغان برای جنگ با مخالفان دولت بشار اسد، دیکتاتور حامی خود در سوریه، به آن کشور فرستاد. این لشکر وابسته به سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. جمهوری اسلامی میگوید لشکر فاطمیون از داوطلبان افغان تشکیل شده، اما شواهدی وجود دارد که مهاجران افغان برای حضور در جنگ‌های نیابتی جمهوری اسلامی در سوریه، تطمیع شده‌اند.
یکی از شواهد، وعده اقامت ایران و شناسنامه ایرانی برای مهاجرانی است که به نیابت از جمهوری اسلامی در سوریه جنگیده‌اند. در ماه حوت سال ۱۳۹۵، سه سال پس از تشکیل لشکر فاطمیون، محمدعلی شهیدی، رئيس بنیاد شهید جمهوری اسلامی به روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران، گفت که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، دستور داده است به نیروهای لشکر فاطمیون تابعیت ایرانی داده شود.
این مقام جمهوری اسلامی با اشاره به احتمال در خطر بودن خانوادههای اعضای فاطمیون در صورت بازگشت به افغانستان، به نقل از علی خامنه‌ای گفته بود که «حفاظت از اين خانواده‌ها به دوش ماست، به همين دليل حتماً برايشان تابعيت درست كنيد و حتماً آنها را زير پوشش بنياد شهيد بگيريد».
با فروکش کردن جنگ در سوریه و گزارش‌ها درباره شکست گروه دولت اسلامی در آن کشور، پرسش‌هایی درباره سرنوشت لشکر فاطمیون مطرح شد. جواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران در مصاحبه‌ای گفته بود که دولت وقت افغانستان می‌تواند از این افراد در مقابله با داعش استفاده کند.
