چند و چون نشست دوحه؛ آیا روند سیاسی آغاز شده است؟
دوحه امروز میزبان یکی از «مهم‌ترین» نشست‌ها درباره افغانستان است. نمایندگان دست‌کم ۲۵ کشور جهان گردهم آمده‌اند تا درباره دستیابی به رویکرد جامع جهانی برای تعامل با افغانستان تحت کنترول طالبان رای‌زنی کنند.
دیدارهای دوجانبه هیئت‌های مختلف در دوحه و گفت‌وگو درباره افغانستان از همان شام شنبه که نمایندگان کشورها دوحه به رسیدند، آغاز شد.
نشست دوحه جلسات متعدد طرف‌های مختلف را در بر می‌گیرد که عمده‌ترین آنها، جلسه‌ای میان نمایندگان کشورها به میزبانی دبیرکل سازمان ملل است. به گفته منابع ما در دوحه، در این جلسه هئیت‌های کشورها روی شکل‌دهی اجماع جهانی در قبال تعامل با افغانستان تحت کنترول طالبان گفت‌وگو خواهند کرد.
به گفته منابع، کشورها در مورد تعامل طالبان دیدگاه‌های مختلفی دارند و رسیدن به موضع مشترک، کار دشواری است. در عین حال، چگونگی رویکرد جهانی در قبال افغانستان و طالبان برای منطقه و جهان از واشنگتن بحث اساسی است.
از چالش‌های عمده دستیابی به اجماع جهانی برای تعامل با افغانستان این است که ملل متحد و نمایندگان کشورها باید چین، روسیه و ایران را، که راوبط نزدیک با طالبان دارند، قناعت بدهند. چین و روسیه به قطعنامه سازمان ملل، که خواستار تعیین نماینده ویژه جدید برای حل مناقشه در افغانستان شده بود، رای ممتنع دادند.
به گفته منابع، دو جلسه دیگر روز دوشنبه برگزار خواهد شد. در نشست اولی درباره این رای‌زنی می‌شود که جامعه جهانی کمک‌هایش را به افغانستان تحت کنترول طالبان افزایش یا کاهش دهد؛ کمک‌هایی که تعدادی از فعالان و منتقدان طالبان باور دارند که به دست حاکمان کنونی افغانستان می‌رسد و این گروه از آن برای تقویت پایه‌های حاکمیت خود استفاده می‌کند.
منابع گفتند که شرکت‌کنندگان این نشست همچنین درباره این‌که جامعه جهانی حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد یا خیر و این‌که چگونه می‌توان عنصر تعامل را به عنوان نفوذ بر طالبان استفاده کرد، رای‌زنی خواهند شد.
دوحه بعد از ظهر دوشنبه نشست دیگری با حضور آنتونیو گوترش و نمایندگان کشورها برای افغانستان برگزار خواهد شد. در این جلسه درباره چگونگی نقشه‌راه حل‌وفصل سیاسی موضوع رای‌زانی خواهد شد.
دبیرکل ملل متحد و نمایندگان کشورها در این جلسه این موضوع را بررسی می‌کنند که آیا روش مشابه نشست بن برای حل مسئله افغانستان انتخاب شود یا این‌که به پیشنهادهای فریدون سینیرلی‌اوغلو، هماهنگ‌کننده ویژه ملل متحد، توسل صورت گیرد.
آقای سینیرلی‌اوغلو در ارزیابی خود، که در ماه نوامبر به دبیرکل ملل متحد ارائه کرد، پیشنهاد تعیین یک نماینده ویژه را برای پیشبرد گفت‌وگوهای بین‌الافغانی داده بود.
برپایه پیشنهاد هماهنگ‌کننده ملل متحد، نماینده جدید این سازمان باید با تشکیل یک گروه تماس، زمینه گفت‌وگو میان طرف‌های مختلف افغان و شرکای بین‌‌المللی افغانستان را تسهیل کند.
گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان افغان
سازمان همچنین روز دوشنبه جلسه دیگری با شرکت‌کنندگان افغان نشست دوحه برگزار خواهد کرد. در این نشست، لطف‌الله نجفی‌زاده، به نمایندگی از جامعه مدنی، و شاه‌گل رضایی، میترا مهران و محبوبه سراج، به نمایندگی از زنان حضور می‌یابند.
به گفته منابع ما در جلسه با شرکت‌کنندگان افغان، که برای دو ساعت برنامه‌ریزی شده، مشوره‌های آنها برای جامعه جهانی گرفته خواهد شد. در این نشست شرکت‌کنندگان افغان همچنین ارزیابی‌شان از وضعیت کنونی افغانستان و راه‌حل‌های پیشنهادی خود را ارائه خواهند کرد.
سازمان ملل در را به رای طالبان باز نکرد
در هفته‌های گذشته طالبان در دیدار با برخی مقام‌های سازمان ملل و دیپلومات‌های خارجی، بارها از رای‌زانی‌های‌شان درباره شرکت نشست ملل متحد سخن زدند. امیرخان متقی گفته بود که اگر شرایط این گروه پذیرفته نشود، بهتر است که در نشست دوحه شرکت نکند.
طالبان همچنین در بیشتر این نشست‌ها بارها این موضع خود را تکرار کردند که با موجودیت یوناما، به تعیین فرستاده ویژه دیگر ملل متحد برای افغانستان نیازی نیست.
در نهایت، شرط‌های طالبان پذیرفته نشد و یک روز قبل از آغاز نشست دوحه، هنگامی که نمایندگان کم‌کم به محل اقامت خود در هتل «چهار فصل» حضور می‌یافتند، این گروه با نشر اعلامیه‌ای از شرکت نکردن خود در این نشست خبر داد.
طالبان دو شرط عمده برای شرکت در نشست دوحه گذاشته بودند: اول، مقام‌های بلندپایه این گروه با دبیرکل ملل متحد دیدار کنند و دوم، هیچ شرکت‌کننده افغان دیگری غیر از آنها در نشست نباشد.
به گفته منابع، سازمان ملل ایمیل‌های طالبان درباره این شرط‌ها را «اصلا پاسخ نداد.»
منابع همچنین گفتند طالبان برای قبولاندن شرط‌های خود در مورد نشست دوحه به پنج یا شش کشور نیز پیام فرستاندند، اما پاسخ نگرفتند.
تعیین نماینده ويژه و مخالفان آن
منابع ما از قطر دومین نشست دوحه را آغاز یک «پروسه» مهمی عنوان می‌کنند که می‌تواند به نتایج موفقیت‌آمیزی دست یابد یا ناکام شود.
روسیه و ایران، از مخالفان این رونداند که سازمان ملل می‌خواهد در آن نقش تعیین‌کننده داشته باشد.
مسکو پیش از این گفته بود که از تصمیم دبیرکل سازمان ملل برای تعیین نماینده ویژه در امور افغانستان تا زمانی که طالبان آن را تایید نکند، حمایت نخواهد کرد.
با این حال، منابع گفتند که مخالف سرسخت‌تر روند دوحه جمهوری اسلامی است. حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ایران برای افغانستان است. او رفتارهایی شبیه زلمی خلیلزاد می‌کند و به دنبال محدودسازی حضور امریکایی‌ها در منطقه است.
برپایه اطلاعات منابع مطلع، ایران روند آشتی افغانستان را «گروگان» گرفته و می‌خواهد در خصوص افغانستان به عنوان یک بسته منطقه‌ای در کنار یمن، فلسطین و سوریه گفت‌وگو شود. غرب اما می‌گوید که مسئله افغانستان جدا است و باید حوزه مشترک همکاری جهانی باشد نه بخشی از یک بسته منطقه‌ای.
پاکستان در حال حاضر در حال گذار از انتخابات است و موضوع مشخصی درباره نتایج احتمالی نشست دوحه ندارد.
همچنین امریکا چندان تمایلی به رهبری و داشتن نقش تعیین‌کننده در گفت‌وگوهای دوحه نشان نداده است.
