اولین دیپلومات زن همکار طالبان کیست؟
ذکیه وردک و محمد ابراهیم‌خیل، قنسول‌های حکومت پیشین افغانستان در مومبای و حیدرآباد هند، روز پنجشنبه سفارت افغانستان در دهلی را رسما در همکاری با وزارت خارجه طالبان بازگشایی کردند. این تحول پس از خروج فرید ماموندزی، سفیر افغانستان در هند و تحویل سفارت به دولت هند رقم خورده است.
اداره طالبان تاکنون توانسته مقام‌های زیادی از دوره جمهوریت را که پیشینه ضدیت با نوع نگاه طالبان داشتند با خود همراه کنند؛ اما ذکیه وردک نخستین زن دیپلومات است که برای طالبان کار می‌کند.
بسیاری می‌پرسند در شرایطی که طالبان درهای مکاتب را به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم بسته، مخالف آموزش زن و حضور آن‌ها در دنیای سیاست است و میلیون‌ها زن افغان را خانه‌نشین کرده‌است، یک زن چگونه حاضر شده است وارد دنیای دیپلوماسی طالبان شود و این گروه چگونه حاضر شده حمایت او را بپذیرد؟
برای پاسخ به این پرسش صفحه‌های تاریخ معاصر را باید مرور کرد. ظاهرا در جهان تاریخ به ندرت تکرار می‌شود، اما برای افغان‌ها تکرار تاریخ، یک امر معمولی شده است. در مساله حمایت ذکیه وردک از طالبان نیز داستان چنین است.
در اگست ۱۹۹۷ اتفاقی شبیه آنچه این روزها در برخی از سفارتخانه‌های افغانستان رخ می‌دهد، در سفارت افغانستان در واشنگتن اتفاق افتاد.
در آن زمان گروه طالبان، حکومت مجاهدین به رهبری برهان‌الدین ربانی را در کابل برانداخته بود و ۲۳ ولایت افغانستان را در تصرف داشت. دو دیپلومات ارشد افغانستان در واشنگتن بر سر چگونگی نمایندگی از افغانستان درگیر جنگ، اختلاف پیدا کردند.
یارمحمد محبت، کاردار وقت سفارت افغانستان در واشنگتن می‌خواست از حکومت برهان‌الدین ربانی نمایندگی کند که هنوز دولت قانونی و مورد تایید سازمان ملل در افغانستان بود، اما سراج‌الدین وردک، معاون او تصمیم گرفته بود دیپلومات اداره طالبان در واشنگتن شود.
دو طرف بعد از منازعه و اختلاف فراوان، نتوانستند به نتیجه برسند اما این دعوا پای دولت امریکا را به مسئله نمایندگی دیپلوماتیک افغانستان کشاند.
به گزارش واشنگتن پست، جیمز روبین، سخنگوی وقت وزارت خارجه امریکا اعلام کرده بود که دولتش سفارت افغانستان در واشنگتن را «به‌طور موقت» می‌بندد چرا که دو دیپلومات نتوانسته‌اند بر سر نمایندگی از کشور خود به توافق برسند.
این دوره موقت تا سرنگونی حکومت طالبان و ایجاد دولت پساطالبان به رهبری حامد کرزی طول کشید. اختلاف اصلی دپیلومات‌های افغان بر سر پرچم بود.
یارمحمد محبت می‌خواست پرچم حکومت ربانی در محوطه سفارت افغانستان در واشنگتن حفظ بماند، اما سراج‌الدین وردک می‌خواست پرچم سفید طالبان را در واشنگتن به اهتزاز درآورد.
سراج‌الدین وردک، شوهر ذکیه وردک بود که اکنون تصمیم گرفته است اولین دیپلومات زن همکار طالبان شود. دولت امریکا بعدا آقای وردک را بازداشت و بر اساس برخی گزارش‌ها شکنجه کرد. شوهر خانم وردک بعدا در سال ۲۰۱۱ در یک رویداد ترافیکی درگذشت.
خانم وردک شهروندی امریکا را دارد و در سال ۲۰۰۹ به افغانستان بازگشت. پیشینه او به یک خانواده جهادی برمی‌گردد. پدرش، جنرال عبدالعلی خان وردک سابقه جنگ علیه شوروی سابق را دارد. ذکیه وردک در دانشکده پلی‌تخنیک کابل درس خوانده و در رشته معماری ماستری دارد. او در رکاب سازمان‌های غیردولتی که بعد از حمله امریکا به افغانستان، به شدت رو به افزایش بود، دوباره به کابل بازگشت و در همراهی با شوهرش سرگرم کار در چند پروژه بود.
خانم وردک سپس شرکت ساخت‌وساز ایجاد کرد و از نظامیان امریکایی پروژه گرفت. با دست یافتن به منابع مالی عمدتا تاریخی، هوای سیاست به سرش زد و در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ وارد کارزارهای انتخاباتی شد.
این تلاش ناموفق بود و ذکیه وردک نتوانست به مجلس نمایندگان راه یابد. اما روابطش با مقام‌های ارشد دولتی افغانستان تامین شد. یک دختر او در دفتر شورای امنیت ریاست جمهوری همکار حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی شد. و به این ترتیب راه رسیدن ذکیه وردک به نمایندگی‌های دیپلوماتیک افغانستان باز شد و حنیف اتمر او را به‌عنوان سرقنسول افغانستان به مومبای هند فرستاد.
اکنون بسیاری از متحدان حنیف اتمر، وزیر خارجه حکومت اشرف غنی با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، وارد همکاری با اداره طالبان شده‌اند.
قادر شاه، سخنگوی او پیشتر از ذکیه وردک وارد منازعه مشابهی با فرید ماموندزی، سفیر سابق افغانستان در دهلی شد اما نتوانست کنترول سفارت را به دست گیرد. آصف رحیمی، سفیر حکومت پیشین افغانستان در هالند نیز پیش از این علنا اعلام کرد که با طالبان در تعامل است. چند سفیر وابسته به آقای اتمر نیز با طالبان بیعت کردهاند. اما خانم وردک نخستین زنی است که آشکارا وارد تعامل با طالبان می‌شود.
خانم وردک حاضر نشده است درباره پیوستنش با طالبان به رسانه‌های افغانستان توضیحات دهد. این هم روشن نیست که طالبان که مخالف سرسخت حضور زنان در دنیای سیاست است، چگونه تن داده است که ذکیه وردک از این گروه در هند نمایندگی کند و البته دولت هند نیز توضیح نداده است که چگونه به پذیرش نمایندگانی از طالبان گردن نهاده است.
اما فرید ماموندزی، سفیر پیشین افغانستان در هند که حاضر نشده است کلید سفارت را به طالبان بسپارد، می‌گوید که هند دیپلومات‌های حکومت سابق را پیوسته تشویق می‌کرد با طالبان تعامل داشته باشند.
فرید ماموندزی گفته است که دهلی از کسانی حمایت می‌کند که ارتباط مستقیم با طالبان دارند و ذکیه وردک نیز در میان آن‌هاست اما بسیاری از دیپلومات‌های حکومت سابق هند را ترک کردهاند و آن‌هایی که باقی مانده‌اند از طالبان حمایت می‌کنند و با وزارت خارجه این گروه در تماسند.
وزارت خارجه هند از اظهار نظر درباره ادعای آقای ماموندزی خودداری کرد.
دلیل نزدیکی هند و طالبان مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که دهلی به‌دنبال راه‌هایی برای تعامل با طالبان است تا از سرمایه‌گذاری‌های خود در افغانستان محافظت کرده و همچنان نفوذ خود را در این کشور حفظ کند.
هند سال گذشته سفارت خود را در کابل برای ارائه کمک‌های بشردوستانه مانند غذا و دارو بازگشایی کرد. اما خدمات قنسولی، از جمله صدور ویزا برای شهروندان افغانستان از سر گرفته نشده است.
