چرا جناح‌های فلسطینی حتی در برابر تهدید اسرائیل نیز متحد نمی‌شوند؟
روزنامه‌نگار
رئیس جمهور امریکا ۲۶ میزان در اسرائیل گفت که حماس نماینده مردم فلسطین نیست. امریکا و اسرائیل، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و رهبر فتح، یکی از دو حزب اصلی فلسطینی را به رسمیت می‌شناسند و با او همکاری می‌کنند.
فتح و حماس با این که دشمن مشترک دارند اما خصم یک دیگر هستند و بارها باهم درگیر شده‌اند. فتح کنترول کرانه باختری و حماس کنترول غزه را به دست دارد. حماس اول با پیروزی در انتخابات پارلمانی ۱۳۸۴ و سپس در یک درگیری مسلحانه خونین ۱۳۸۶، فتح و تشکیلات خودگردان را از غزه بیرون کرد.
اسرائیل می‌گوید که برای صلح با فلسطینی‌ها شریکی ندارد. اگر ادامه اشغال، کشتار مردم عادی و توسعه شهرک‌های اسرائیلی در مناطقی که قرار است دولت فلسطینی ایجاد شود، نادیده بگیریم، اختلاف حماس و فتح امکان آغاز یک روند معنادار صلح با اسرائیل را دشوار کرده است.
حماس یک گروه اسلام‌گراست که موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و استراتژی آن تشکیل دولت مستقل فلسطینی از راه جنگ مسلحانه است. برعکس، فتح یک گروه نسبتاً سکولاری است که اسرائیل را به رسمیت می‌شناسد و طرفدار همکاری و گفتوگو با این کشور است. این گروه و رهبر آن، محمود عباس کنترول تشکیلات خودگردان فلسطین را در دست دارد.
حملات پانزده میزان حماس چشم انداز گفتوگو با اسرائیل و تشکیل دولت فلسطینی را به شدت ضعیف کرده است. در عین حال، فتح و تشکیلات خودگردان را نیز در موقعیت ضعیفی قرار داده است. فتح بعد از یاسر عرفات، دیگر بازیگر جدی برای فلسطینی‌ها به حساب نمی‌آید. تشکیلات خودگردان نتوانسته پس از امضای توافقات اسلو برای تشکیل دولت فلسطینی کاری کند، جلو توسعه شهرک‌ها را بگیرد و وضعیت فلسطینی‌ها را بهتر کند.
به نقل از موسسه صلح امریکا، بر بنیاد یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، اکثریت فلسطینی‌ها تشکیلات خودگردان را همچون باری بر دوش خود می‌دانند. از سوی دیگر، ۸۴ درصد فلسطینی‌ها آن را نهاد فاسد می‌دانند. به گفته رمزی بارود، نویسنده و خبرنگار فلسطینی، فساد و ناتوانی تشکیلات خودگردان، فلسطینی‌های زیادی را به سوی حماس کشانده است.
افغان‌ها بهتر از هرکسی این حرف را درک می‌کنند که چطور نهادهای متهم به فساد اعتبار و کارکرد خود را از دست می‌دهند.
در کنار حماس و فتح، جهاد اسلامی یک گروه دیگر فلسطینی است که ایدیولوژی و استراتژی مشابه حماس دارد اما در عین حال رقیب آن نیز به حساب می‌آید. با این‌حال، این دو گروه در حملات پانزده میزان بر اسرائیل باهم همکاری کردند.
فتح و حماس چندین بار برای مصالحه و تشکیل دولت وحدت ملی باهم گفتوگو کرده‌اند ولی به نتیجه‌ای نرسیده‌اند و نهایتا باهم درگیر شده‌اند. دستکم دو مسئله مهم احزاب عمده فلسطینی را دچار اختلاف کرده است:
تعامل با اسرائیل
حماس و بخش‌هایی از جامعه فلسطین اعتقاد به تعامل با اسرائیل ندارند. با قدرتمند شدن جناح راست و مذهبی در سیاست اسرائیل این حس بیشتر تقویت شده است. منتقدان می‌گویند کسانی چون بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر کنونی، اعتقادی به تشکیل دولت فلسطینی ندارند و به توسعه شهرک‌ها در مناطق اشغالی اشاره می‌کنند که در صورت ادامه، سرزمینی برای تشکیل دولت فلسطینی بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل باقی نمی‌ماند.
حماس به عدم خشونت، به رسمیت شناختن اسرائیل و توافقات اداره خودگردان فلسطین با اسرائیل باور ندارد. این در نقطه مقابل تشکیلات خودگردان به رهبری حزب فتح است که همکاری نزدیک با اسرائیل دارد، این کشور را به رسمیت می‌شناسد و خواهان گفتوگو و توافق با اسرائیل است.
بخشی از جامعه فلسطین امید خود را به چشم انداز تشکیل دولت فلسطینی از دست داده است، کما این که هنوز بخشی دیگر به وعده توافقات اسلو در سال ۱۹۹۳ و ۱۹۹۵خوشبین اند که در آنجا چشم‌انداز تشکیل دولت فلسطینی با حمایت امریکا و اسراییل در یک روند گفتوگو ترسیم شده است.
حماس و جهاد اسلامی در جانب فلسطین و راستگراهای اسرائیلی، از جمله متحدان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل مخالف وعده‌های توافقات اسلو از جمله بحث شهرک‌های یهودی در مناطق اشغالی بودند. یکی از این یهودیان افراطی، اسحاق رابین، نخست وزیر وقت اسرائیل را به خاطر امضای توافقات اسلو و حمایت از گفت‌وگوی صلح میان اسرائیل و فلسطینی‌ها ترور کرد.
'ترس از صندوق رای'
انتخابات نقطه اختلاف غزه و کرانه باختری شده است. آخرین بار انتخابات عمومی در فلسطین در سال ۱۳۸۴ برگزار شد. در حمل ۱۳۹۹، گروه حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین پس از ۱۵ سال بر سر برگزاری انتخابات پارلمانی و انتخاب رئیس تشکیلات فلسطین توافق کرده بودند.
قرار بود که تشکیلات خودگردان انتخابات عمومی دیگر در جدی ۱۳۹۹ برگزار کند اما محمود عباس آن را به تعویق انداخت. او گفت اسرائیل مقصر این تاخیر است زیرا معلوم نیست اجازه دهد این انتخابات در اورشلیم و نواحی اشغالی کرانه باختری و غزه برگزار شود.
حماس این حرکت محمود عباس را «کودتا» توصیف کرد. به گفته رابرت بارون از موسسه صلح امریکا، بر اساس یک نظرسنجی، دو سوم فلسطینی‌ها باور داشتند که محمود عباس از نتیجه انتخابات یا به عبارت دیگر شکست در برابر حماس، نگران بود.
آیا امکان تفاهم حماس و فتح وجود دارد؟ رشید خالدی، استاد فلسطینی دانشگاه کلمبیا باور دارد که فتح و حماس به کنترول مناطق شان در کرانه باختری و غزه راضی اند. حماس حاضر نیست که جنگجویان و راکت هایش تحت کنترول تشکیلات خودگردان بیاید، و تشکیلات خودگردان هم حاضر به پذیرش حماس غیرقابل کنترول(مانند حزب الله در لبنان) نیست.
در عین حال، خالدی می‌گوید که توافقات دو جناح زیر فشار قدرت‌های بیرونی مانند ایران سه بار فروپاشیده است. جمهوری اسلامی ایران از جهاد اسلامی و حماس برای ادامه جنگ با اسرائیل حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند. این سیاست امکان تفاهم احزاب فلسطینی و توافق صلح با اسرائیل را دشوار کرده است.
