بحران مشروعیت و دست و پا زدن طالبان برای شکستن بن‌بست
حاکمان کابل ده‌ها ملا و متنفذ محلی حامی خود در کابل را در تالار تاریخی لویه جرگه فراخواندند که در آن ملاها خواهان تعامل اداره طالبان با جامعه جهانی شدند. در این نشست به جز ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر مرموز و ملاحسن آخند، رئیس‌الوزرای نام‌نهاد، اکثر مقام‌های حکومتی حضور داشتند.
درباره چگونگی دومین نشست ملاهای طالبان در تالار لویه جرگه توضیحات ارائه نشده است و نفس برگزاری این جلسه نشان می‌دهد که طالبان در دنیای عدم مشروعیت داخلی و رسمیت بین‌المللی دست و پا می‌زند تا از این بن‌بست عبور کند.
اولین نشست روحانیون حامی طالبان پارسال در ماه جولای ۲۰۲۲ در کابل برگزار شد که در آن شرکت کنندگان با رهبر پرده‌نشین طالبان در غیاب رسانه‌ها بیعت کردند.
هرچند شمار شرکت‌کنندگان نشست دیروز حامیان طالبان نسبت به گردهمایی اول که شاهد حضور سه هزار روحانی و متنفذ بود، کمتر است اما با آنهم ملاها بار دیگر بیعت خود با رهبر طالبان را تازه کردند. علاوه بر آن، از قطعنامه ملاها بر می‌آید که شرایط موجود کشور مشخص کرده است که نگرانی‌هایی وجود دارد که اگر رسیدگی نشود، روزگار مردم به وخامت خواهد رفت.
در نخستین ماده قطعنامه منتشر شده ملاها در گردهمایی دوم شان آمده است که گروه حاکم وارد تعامل با جهان براساس شرایط اسلامی شوند تا بلکه زمینه همکاری اقتصادی و رفع محدودیت‌ها از جمله در بخش اقتصادی و آزادسازی ذخایر ارزی افغانستان فراهم شود.
در بخش دیگر این قطعنامه دوازده ماده‌ای روحانیون هرچند تا آنجا پیش نرفته‌اند که از رهبر مرموز طالبان بخواهند که درهای مکاتب را به روی دختران که غیرقانونی است، باز کند، اما خواسته‌اند که فراگیری آموزش‌های «دینی و عصری» لازم است که اداره حاکم باید زمینه آنرا فراهم کند.
اطلاعات نشان می‌دهد که حتی ملاهای حامی طالبان صدای مخالفت شان را در برابر طالبان اعلام کردند؛ در حالی که در کابل گردهمایی نمایشی ملاهای این شهر در حمایت از طالبان جریان داشت، اما در ولسوالی دره ولایت پنجشیر، مردم با گردهمایی بزرگ‌تر از کابل در حضور والی، فرمانده امنیه و رئیس استخبارات به حضور نظامی طالبان مخالفت کردند و مولوی قیام، نماینده رهبر طالبان و مولوی مسیح‌الله صدیق، رئیس مدرسه جهادی آن ولایت تهدید کردند که اگر طالبان به ظلم و تجاوز شان پایان ندهند آنها خود قیام خواهند کرد.
یک بخش دیگر نشست حامیان طالبان در کابل به مسئله استخراج معادن و کاهش کاغذپرانی اداری اختصاص داشت.
اما حتی در همین نشستی که برگزارکننده آن طالبان است، به وضوح دیده می‌شود که این قشر مذهبی نگران عدم مشروعیت داخلی و بیشتر از آن رسمیت بین‌المللی است. تبعات این وضعیت تاثیر مستقیم بر سفره‌های مردم دارد و در حال حاضر بیش از بیست میلیون جمعیت کشور غذای کافی ندارند.
بسیاری از تصمیم گیرندگان اداره طالبان در این نشست حضور داشتند. اما آنها بعد از دو سال و اندکی از برقراری حاکمیت دوم‌شان، همچنان طرحی برای شکستن این بن‌بست سیاسی ارائه ندادند.
یکی از سخنرانان سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله طالبان بود که گفت: «آبادی خیلی حوصله می‌خواهد. تعامل بزرگ می‌خواهد. اما الحمدالله زورگویی ختم شد و یک استقلال مقدس به دست آمد.»
اما آقای حقانی توضیح نداده که براساس چه طرحی پیشنهاد می‌دهد که برای آبادی حوصله به کار است.
پیشنهاد جامعه جهانی، روشنفکران افغان و احزاب سیاسی اما این است که گروه حاکم زمینه یک گفت‌وگوی بزرگ بین‌الافغانی را فراهم کند تا تمام اقشار جامعه خود را در آیینه حکومت ببینند و اجماع عمومی درباره آینده افغانستان شکل گیرد و در آن صورت زمینه تعامل اساسی جهان با افغانستان که صاحب یک حکومت رسمی و مسئول خواهد شد، فراهم می‌شود.
طرح گفت‌وگوی داخلی افغان‌ها در چارچوب یک لویه جرگه که شامل تمام نمایندگان واقعی مردم باشند و تنها به ملاها محدود نماند، طرفداران بسیاری دارد و حامیان مالی و سیاسی افغانستان مانند اتحادیه اروپا، ایالات متحده امریکا، کشورهای منطقه مانند روسیه، ایران و حتی پاکستان نیز آنرا یکی از راه‌های عبور از وضعیت حاکم می‌دانند.
برخی هم پیشنهاد می‌دهند که بهترین راه برقراری حکومت قانون در افغانستان، بازگشت به توافقنامه دوحه است که براساس آن گفت‌وگوی بین‌افغانی و ایجاد حکومت فراگیر طرح شده است.
در نشست دیروز روحانیون هم که طالبان حساب شده برگزار کرده بود، سلطان احمد عادل، رئیس شورای علمای ۲۲ ناحیه کابل گفته است: «علمای کرام و متنفذین از اداره طالبان می‌خواهند که در تعامل با جهان با در نظرداشت شریعت اسلامی، استقلالیت، حیثیت افغانستان، مصالح ملی و به تقاضای عصر حاضر از عملکرد لازمی کار گیرند.»
منظور او از عملکرد لازمی، تعقل است. از زمان بازگشت دوباره اداره طالبان تصمیم‌های زیادی گرفته نشده است که دست کم جامعه جهانی آنرا براساس تعقل و در راستای تعامل سنجیده باشد.
