از اول تا نیمه آگست؛ در پانزده روزی که جمهوریت فروپاشید، اشرف غنی چه می‌کرد؟
خبرنگار
افغانستان اینترنشنال به اجندای کاری ۱۵ روزه محمد اشرف غنی، رئیسجمهور پیشین افغانستان دست یافته است. این اسناد نشان می‌دهد که در روزهایی که جنگجویان طالبان از کوه‌ها پایین می‌شدند و شهرها یکی پی دیگری سقوط می‌کرد، آقای غنی در کجا و مشغول چه کارهایی بوده است.
برپایه اسناد رسیده، اشرف غنی در پانزده روز آخر ریاست‌جمهوری خود که اوضاع افغانستان روز به روز و ساعت به ساعت متشنج‌تر می‌شد، طبق معمول جلسات روزمره خود را عمدتا با افرادی که حلقه نزدیک به او خوانده می‌شود، برگزار می‌کرد.
در روزهایی که رسانه‌ها از سقوط پی‌هم سقوط ولسوالی‌ها خبر می‌دادند و ترس و نگرانی مانند شبحی تاریک کوچه به کوچه شهرهای افغانستان را در می‌نوردید، آقای غنی برنامه‌های عادی خود را پیش می‌برد، آنچنان که نشستی به مناسبت روز جوانان برگزار می‌کند، «نخستین جلسه الکترونی کابینه» را برگزار می‌کند و با اجمل احمدی، رئیس وقت بانک مرکزی درباره کارت‌های ماشین‌های خودپرداز (ای‌تی‌ام) گفت‌وگو می‌کرد.
او بسیاری از روزهایش و نشست‌هایش را با چند چهره همیشگی اطرافش برگزار کرده است: حمدالله محب، مشاور امنیت ملی، فضل‌محمود فضلی، رئیس اداره امور، عبدالمتین بیک، وحید عمر و عبدالسلام رحیمی.
در این گزارش به ترتیب روزها به برنامه کاری «سرفرمانده اعلای قوای مسلح افغانستان» و اوضاع در حوالی او در ۱۵ روزی می‌پردازیم که به تدریج به فروپاشی ارتش و سقوط کابل در ۱۵ آگست انجامید:
اول اگست (یکشنبه ۱۰ اسد)
در اول اگست، برنامه کاری اشرف غنی از ساعت ۶:۳۰ بامداد که طبق معمول کار را آغاز می‌کرد، تا ۸:۳۰ «خالی» است. در اجندایی کاری‌ای که یک منبع موثق از دفتر رئيس‌جمهور در اختیار افغانستان اینترنشنال قرار داده، در مقابل این ساعت‌ها برنامه خاصی در نظر گرفته نشده است.
او از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ صبح آن روز با حمدالله محب، مشاور امنیت ملی و محمدولی احمدزی، رئیس ستاد ارتش جلسه برگزار کرده بود. از محتوای این جلسه اطلاعاتی در دست نیست.
رئيس‌جمهور پیشین، در روز اول اسد ۱۴۰۰ چندین نشست دیگر دوجانبه، سه‌جانبه و چندجانبه با آقایان محب و فضلی برگزار کرده و جلساتی نیز با وحید عمر، عبدالمتین بیگ و احمدضیا سراج، رئيس پیشین امنیت ملی داشته است.
رئیسجمهور قبل از ظهر آن روز جلسه کابینه را با حضور ۴۹ عضو برگزار کرد و تا ۳:۱۵ بعد از ظهر فهرست زمان‌بندی جلسات او خالی است.
به گفته منبع افغانستان اینترنشنال، اشرف غنی معمولاً در این ساعت‌ها مشغول امور شخصی خود یا ملاقات با «افراد نزدیک مورد اعتماد» می‌بود.
رئيس‌جمهور بعد از ظهر آن روز، با خانواده‌های کشته‌شدگان نیروهای امنیتی تماس گرفته و با نمایندگان کوچی‌ها دیدار کرده است.
اشرف غنی در ساعت شش شام آن روز، جلسه‌ای زیر نام «آمادگی برای بیانیه ولسی جرگه» برگزار کرد. بعدتر در رسانه‌ها منتشر شد که آقای غنی از شورای ملی خواسته بود که یک نشست فوق‌العاده برگزار کند و او در آنجا به سخنرانی کند.
او همچنین «نخستین جلسه الکترونیکی» کابینه را برگزار کرد.
در بیرون از ارگ ریاست‌جمهوری اما اوضاع چندان خوب نبود. در شهر لشکرگاه، مرکز ولایت هلمند آتش جنگ شعله‌ور بود و اکثر بخش‌های آن به دست طالبان افتاده بود.
در هرات، طالبان بعضی ولسوالی‌ها را به‌صورت کامل و نسبی تصرف کردند و اسماعیل خان که «نیروهای مردمی» را در خط مقدم جبهه رهبری می‌کرد، انتقاد کرد که آقای غنی برایش وعده اعزام نیرو و تجهیزات داده، اما این وعده را عملی نکرده است. در آن روز ولسوالی گذره ولایت هرات از کنترول حکومت خارج شده بود، در میان درگیری‌های حکومتی و این گروه برخی کارمندان یوناما نیز زخمی شدند.
مردم از حضور نیروهای طالبان در چند ولسوالی هرات خبر دادند. در قندهار هم جنگ جریان داشت و نیروهای وزارت دفاع از کشته‌شدن ده‌ها عضو طالبان خبر دادند.
دوم اگست (دوشنبه ۱۱ اسد)
دوم اگست، مصادف با دوشنبه ۱۱ اسد ۱۴۰۰، غنی پس از آن‌که ساعت ۰۸:۳۰ بامداد نشستی درباره توزیع کارت‌های بانکی ماشین‌های خودپرداز (ای‌اتی‌ام) با حضور رولا غنی، بانوی اول و حمدالله محب برگزار کرد، به مجلس نمایندگان رفت، آنجا گفت که افغانستان با «آزمون بقا» روبه‌رو است و از مردم خواست بسیج شوند.
او در این سخنرانی آتشین در مجلس نمایندگان که از رسانه‌ها به صورت زنده پخش شد، جنگ جاری را «فتنه» خواند و تعهد کرد که در مقابل طالبان «زانو نمی‌زنم.» او با صدای بلندتر گفت: «یا در میز مذاکره زانو به زانو می‌نشنیم یا در میدان جنگ زانوهای‌شان را می‌شکنیم.»
اشرف غنی وعده سپرد که ثبات در کشور تا شش ماه پیش‌رو برمی‌گردد و «فتنه دفع خواهد شد.»
در آن روز جنگ در لشکرگاه و هرات ساعت به ساعت شدیدتر می‌شد و تنها در هرات گزارش شده بود که در چند روز، حدود صد تن از نیروهای امنیتی و نیروهای مردمی کشته و زخمی شده‌اند. در این شب، شهروندان هرات بر بام خانه‌های خود با فریاد «الله اکبر» حمایت‌شان را از نیروهای امنیتی اعلام کردند.
در کنر در یک هفته بیش از هفت هزار خانواده بر اثر ناامنی و جنگ آواره شدند.
در همان هفته، رسانه‌ها از کشته شدن دست‌کم ۶۶ غیرنظامی در درگیری‌های هرات، قندهار و هلمند خبر دادند.
با این حال، وزارت دفاع اعلام کرد که در یک شبانه‌روز ۴۵۵ جنگجوی طالبان را در ۱۵ ولایت کشته است.
سوم اگست (سه‌شنبه ۱۲ اسد)
در سوم اگست که طالبان در هرات پیشروی می‌کردند، اشرف غنی صبح خود را با بررسی گزارش‌های امنیتی آغاز کرد و این نشست تا ساعت ۹:۰۰ ادامه یافت.
او با شماری از مقامهای امنیتی وقت هرات نیز گفت‌وگوی تلفنی داشت.
طبق این اسناد، رئیسجمهور پیشین در ادامه روز با وحید عمر، حمدالله محب، یونس قانونی، ذبیح‌الله زیارمل، محمداکرم خپلواک، صبغت‌الله غزنوی و احمد نادر نادری دیدار کرده است.
آقای غنی در روز ۱۲ اسد، همچنین جلسه‌ای زیر نام «افتتاح پرداخت معاشات کارمندان دولتی به صورت الکترونیکی» برگزار کرده است.
آقای غنی از ساعت ۹ شام به بعد با اشخاصی به نام‌های امان‌الله، آدم خان و رازمحمد دیدار کرده بود.
او همچنین یک گفت‌وگوی تلفنی با آنتونی بلنکین، وزیر خارجه امریکا داشت و در این گفت‌وگو با هم‌کاری دو کشور و اهمیت کشورهای منطقه در روند صلح تاکید شد.
در این روز سمیع سادات که رهبری جنگ علیه طالبان در لشکرگاه را به عهده داشت، از باشندگان مناطق تحت کنترول طالبان در این شهر خواست که هرچه سریع‌تر منطقه را تخلیه کنند. سازمان ملل گفت دست‌کم ۴۰ غیرنظامی در درگیری‌ها در لشکرگاه کشته شده‌اند.
در این روز، سازمان ملل اعلام کرد که کشیده شدن جنگ به شهرها، سبب آوارگی هزاران نفر و کشته شدن غیرنظامیان شده است.
چهارم اگست (چهارشنبه ۱۳ اسد)
در چهارم اگست، رئيس‌جمهور پیشین، پس از بررسی گزارش‌های امنیتی با معصوم استانکزی، رئيس هیئت مذاکره‌کننده صلح حکومت و وحید عمر، حمدالله محب، فضل‌محمود فضلی و عبدالمتین بیگ دیدار کرده است.
اشرف غنی در ۱۳ اسد، جلسه‌ای زیر نام «آمادگی برای بیانیه شوراهای ولایتی» نیز برگزار کرد. شورای هماهنگی شوراهای ولایتی به دنبال این نشست قطعنامه‌ای در حمایت از نظام جمهوری و نیروهای امنیتی و دفاعی منتشر کرد.
رئيس‌جمهور پیشین همچنین جلسه‌ای با «بورد تعیینات سکتور امنیتی» با حضور حمدالله محب و رئیس دفتر او برگزار کرد.
او پش از چاشت چهارم اگست، راس ویلسون، سفیر وقت امریکا در افغانستان دیدار کرده بود. جزئیات این دیدار روشن نیست.
آقای غنی همچنین برای سفر به ایران برای شرکت در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور ایران آمادگی گرفت.
در این روز حملات طالبان بر لشکرگاه ادامه داشت و ده‌ها خانه مسکونی و تاسیسات دولتی در پی درگیری نیروهای امنیتی با طالبان آتش گرفتند. در قندهار نیز اوضاع تهدیدات امنیتی رو به تشدید بود و بزرگان این ولایت، در خانه حامد کرزی یک جلسه برگزار کردند.
همچنین در ۱۳ اسد، در حمله به خانه بسم‌الله محمدی، وزیر دفاع وقت دست‌کم هشت نفر کشته و ۲۰ نفر زخمی شدند. این حمله با استفاده از یک موتر حامل مواد منفجره در منطقه شیرپور، قلب شهر کابل رخ داد.
در این روز همچنین گزارش شد که طالبان در ارزگان، عبدالله خالقی، شاعر و تاریخ‌نویس افغان را کشتند.
پنجم اگست (پنجشنبه ۱۴ اسد)
در میانه درگیری‌ها در شهرهای مختلف گوشه و کنار افغانستان، رئيس‌جمهور پیشین در پنجم اگست برای شرکت در مراسم تحلیف ابراهیم رئيسی، همتای ایرانی خود به تهران سفر کرد.
در این سفر محمدحنیف اتمر، وزیروقت خارجه و عبدالمتین بیگ، رئيس دفتر اشرف غنی او را همراهی کردند.
ایران حدود یک ماه قبل از این دیدار، میزبان یک نشست بین‌الافغانی میان نمایندگان حکومت افغانستان و طالبان بود.
در ۱۴ اسد ۱۴۰۰، حملات طالبان به لشکرگاه و عملیات متقابل نیروهای ويژه در این شهر ادامه داشت و بیشتر بخش‌های این شهر به کنترول طالبان درآمدند. در هرات اما مقام‌ها گفتند که در چند بخش نیروهای طالبان را عقب زنده‌اند و اسماعیل خان گفت که «بی‌پروایی» حکومت منجر به ادامه درگیری در این ولایت شده است.
در این روز، ولسوالی کنگ ولایت نیمروز نیز به دست طالبان سقوط کرد.
ششم اگست (جمعه ۱۵ اسد)
رئيس‌جمهور پیشین در ششم اگست در ایران به سر می‌برد و با یک پیراهن‌تنبان سفید، کت سیاه و شمله بلند دستار سنتی‌اش در مراسم تحلیف رئیسجمهور این کشور حضور یافت.
همزمان در افغانستان، طالبان در روز ششم اگست، شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز را به تصرف خود درآوردند. تصاویری در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد که در پیوست آن ادعا می‌شد کاروان نیروهای امنیتی شهر زرنج را ترک کرده است.
همزمان، طالبان به مرکز ولایت جوزجان یورش بردند، بخش‌هایی از شبرغان را گرفتند و به سرعت کنترول مقر ولایت و بسیاری از بخش‌های این شهر نیز به دست آوردند. بعدتر، گزارش شد که نیروهای حکومتی به رهبری یارمحمد دوستم، فرزند مارشال دوستم، بخش‌هایی از شبرغان از جمله مقر ولایت را بازپس گرفتند.
علاوه بر این‌ها، دواخان مینه‌پال، رئیس مرکز اطلاعات و رسانه‌های حکومت در آن زمان، در ناحیه هفتم شهر کابل ترور شد. طالبان با نشر بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را به عهده گرفت. این ترور در ادامه زنجیره‌ای از ترورهای هدفمند انجام شد که ماه‌ها پیش چهرههای رسانه‌ای، فعالان مدنی و اشخاص با نفوذ را هدف قرار داده و شهرها را وحشت‌زده کرده بود.
هفتم اگست (شنبه ۱۶ اسد)
اشرف غنی در هفتم اگست، ساعت ۹ بامداد با حمدالله محب، فضل‌محمود فضلی، عبدالمتین بیگ و وحید عمر دیدار کرد.
به دنبال آن، با عبدالرشید دوستم، رهبر حزب جنبش ملی افغانستان نیز ملاقات داشت. آنها در این دیدار، درباره وضعیت امنیتی به ویژه شمال افغانستان گفت‌وگو کردند و آقای دوستم از رئیسجمهور خواست که «وضعیت نظامی» اعلام کند.
آقای غنی همچنین با نادر نادری، رئیس پیشین کمیسیون اصلاحات اداری و عضو هیات گفت‌وگوکننده صلح دولت افغانستان دیدار کرده بود.
او شام آن روز، پس از برگزاری «جلسه امنیتی» با اجمل احمدی دیدار کرد. رئيس‌جمهور پیشین همچنین نشستی با مسئولان اداره دادستانی کل برگزار کرد.
در روز ۱۶ اسد ۱۴۰۰ شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان پس از چند روز درگیری دوباره به دست طالبان افتاد و تصاویری از پرچم برافراشته این گروه در این شهر منتشر شد. نمایندگان مجلس از بی‌پروایی حکومت در برابر اوضاع جوزجان انتقاد کردند.
طالبان همچنین حملات گسترده‌ای را بر قندوز، تالقان تخار و فیض‌آباد بدخشان راه‌اندازی کردند.
هشتم اگست (یکشنبه ۱۷ اسد)
رئيس‌جمهور پیشین در هشتم اگست، ساعت ۸:۳۰ بامداد با امرالله صالح، معاون اول خود دیدار کرد. او سپس با همان افرادی که اسم‌شان اکثرا در فهرست ملاقات‌هایش است، دیدار کرد: حمدالله محب، وحید عمر، فضل‌محمود فضلی و عبدالمتین بیک.
او در این روز با عبدرب‌الرسول سیاف و کریم خلیلی، رهبران جهادی نیز گفت‌وگو کرد.
اشرف غنی همچنین جلسات دیگری با اعضای تیم افغانستان در بازی‌های المپیک توکیو و همچنین با شماری از بازرگانان برگزار کرد.
او ساعت ۹ شب یک گفت‌وگوی تلفنی هم داشته که در اجندای رسمی کاری رئيس‌جمهور درباره هویت طرف مقابل چیزی گفته نشده است.
در هشتم اگست، مرکز ولایت سرپل و بسیاری از بخش‌های ولایت قندوز به دست طالبان سقوط کرد. تصاویری از حضور جنگجویان طالبان و آتش‌گرفتن بخش‌هایی از مرکز قندوز در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد. اعضای مجلس نمایندگان از عدم ارسال نیرو و تجهیزات برای جلوگیری از سقوط شهرهای سرپل و قندوز انتقاد کردند.
در هلمند و هرات نیز جنگ با طالبان به صورت گسترده ادامه داشت.
نهم اگست (دوشنبه ۱۸ اسد)
نهم اگست هم اشرف غنی همانند سایر روزها، با اطرافیانش و برخی چهرههای سیاسی از جمله محمدیونس قانونی و محمدصادق مدبر دیدار کرده بود.
او بعد از ظهر روز ۱۸ اسد، با نیروهای امنیتی گفت‌وگوی تلفنی داشت و سپس، با دبرا لاینز، فرستاده وقت سازمان ملل برای افغانستان دیدار کرد.
آقای غنی چاشت همان روز جلسه‌ای با شماری از چهرههای سیاسی، جهادی و روسای مجلس نمایندگان و مجلس سنا برگزار کرد. در این جلسه بر تجهیز نیروهای مردمی در چارچوب نیروهای امنیتی برای مقابله با طالبان از سوی حکومت تاکید شد.
محمدحنیف اتمر، حمدالله محب، فضل‌محمود فضلی و عبدالمتین بیک در این جلسه آقای غنی را همراهی کرده بودند.
محمد اشرف غنی عصر آن روز یک جلسه امنیتی برگزار کرد و به دنبال آن با سفیر وقت امریکا در افغانستان دیدار کرد.
در نهم اگست، مرکز ولایت سمنگان از کنترول دولت خارج شد و جنگجویان طالبان در این شهر حضور یافتند. در حالی که مقامهای امنیتی ادعا کردند که برای بازپس‌گیری ایبک وارد عمل شده‌اند، اما نمایندگان مردم می‌گفتند که این نیروها بدون درگیری از مرکز سمنگان خارج شده‌اند.
همچنین هزاران نفر به دلیل درگیری‌ها از شمال افغانستان به کابل آواره شدند.
یک روز پیش از آن، مرکز تخار، شهر تالقان نیز پس از چند روز درگیری نیروهای امنیتی و خیزش مردمی علیه طالبان، به دست این گروه سقوط کرد.
در نهم اگست زرنج، شبرغان، تالقان و ایبک شهرهایی بودند که به کنترول طالبان درآمده بودند و این گروه فشارها بر مزارشریف، میمنه، پلخمری و فیض‌آباد را افزایش داد. اما سخنگویان حکومت آقای غنی ادعا کردند که کمربندهای امنیتی در این شهرها مستحکم است و «مقاومت فوق‌العاده» نیروهای امنیتی در برابر طالبان ادامه دارد.
دستگاه تبلیغات نهادهای امنیتی ادعا کردند در یک شبانه‌روز ۵۷۹ طالب را در ولایت‌های مختلف کشته‌اند، طالبان این ادعا را تکذیب کردند.
دهم اگست (سه‌شنبه ۱۹ اسد)
اشرف غنی سه‌شنبه، دهم اگست را نیز با بررسی گزارش‌های امنیتی آغاز کرد و در ادامه روز با عبدالرحمان عطاش، رئیس شرکت انکشاف ملی دیدار کرد. او همچنین ساعت بامداد همان روز با رنگینه حمیدی، وزیر وقت معارف و حمدالله محب به صورت جداگانه ملاقات کرد.
او در ادامه با وزیر دفاع و رئیس ستاد ارتش دیدار کرد. یک روز بعد، محمدولی احمدزی را از سمت ریاست ارتش برکنار کرد.
اشرف غنی در ۱۹ اسد همچنین پس از دیدار با امرالله صالح، با سرور دانش، کریم خلیلی، محمد محقق، صادق مدبر، احمدضیا سراج و برخی چهرههای سیاسی دیدار داشته است.
آقای غنی در آن روز همچنین با مسئولان رسانه‌ها و عبدالسلام رحیمی دیدار کرده بود.
ساعت ۹ شب او با کاردار سفارت بریتانیا در کابل همراه با حمدالله محب دیدار داشت.
در دهم اگست، در ولایت‌های فراه، بلخ، بغلان و فاریاب نبردهای سنگین علیه طالبان جریان داشت. بخش‌هایی از ولایت فراه به دست طالبان سقوط کرده بود. همچنین، خبرهایی از تسلط طالبان بر مرکز ولسوالی نجراب ولایت کاپیسا منتشر شد.
طبق گزارش‌ها، در آن درگیری‌ها حدود ۳۰ هزار خانواده در قندهار، فراه و بادغیس آواره شدند.
هزاران نفر از شمال افغانستان به کابل آوار شدند و در نبود امکانات مسکن، شب و روزشان را در پارک‌های این شهر سپری می‌کردند.
یازدهم اگست (چهارشنبه ۲۰ اسد)
در یازدهم اگست هنگامی که جنگ در حدود ۲۵ ولایت افغانستان ادامه داشت شماری از شهرهای عمده به ویژه در شمال به دست طالبان افتاده بود، رئيس‌جمهور غنی به بلخ سفر کرد. هدف این سفر بررسی اوضاع امنیتی شمال افغانستان گفته شده بود.
از سوی دیگر، گروه طالبان اعلام کرد که کنترول همه ولایت بدخشان را به دست آورده‌است.
همزمان، مسئولان حزب جنبش ملی اعلام کردند که طبق توافقی با اشرف غنی، مارشال دوستم نیز به بلخ رفته است. به گفته آنها، صدها نظامی آماده مبارزه علیه طالبان در کنار آقای دوستم بودند.
اشرف غنی در بلخ با عطامحمد نور، مارشال دوستم، فرهاد عظیمی، والی وقت بلخ و برخی چهرههای سیاسی و نظامی دیگر دیدار کرد و عصر همان روز به کابل برگشت.
همزمان دفاتر سخنگوی نهادهای امنیتی به ارائه ارقام درشت از تلفات طالبان ادامه دادند و قول اردوی شاهین در بلخ اعلام کرد که ۲۰۰ جنگجوی طالبان را در یک شبانه‌روز کشته است.
رئيس‌جمهور پیشین، محمدولی احمدزی، رئيس ستاد ارتش را برکنار کرد و هیبت‌الله علیزی را به‌جای او گماشت.
اشرف غنی همچنین سمیع سادات را به عنوان فرمانده قول اردوی عملیات خاص تعیین کرد.
دوازدهم اگست (پنجشنبه ۲۱ اسد)
رئیسجمهور پیشین در دوازهم اگست، پس از برگزاری جلسه‌ای با حمدالله محب، فضل‌محمود فضلی، عبدالمتین بیگ و وحید عمر، با شماری از نیروهای امنیتی از طریق تلفن گفت‌وگو کرد.
او با شماری از بزرگان غرب کابل با حضور سرور دانش یک نشست برگزار کرد.
در ۲۱ اسد که مرکز غزنی سقوط کرد و جنگ در هرات شدیدتر شد، اشرف غنی با حضور بیش از یک هزار نفر در تالار «سلام‌خانه» ارگ از روز جهانی جوانان تجلیل کرد. وحید عمر بعدا در ۱۵ عقرب ۱۴۰۰ در توضیح وقایع سه روز آخر ارگ ریاست‌جمهوری قبل سقوط، در یادداشتی در روزنامه ۸صبح نوشت: «صدا‌های زنده‌باد رئیسجمهور و زنده‌باد جمهوریت، از میان تالار بالا می‌شود؛ ولی برعکس برنامه‌های قبلی، این برنامه سرد است و صدا‌ها لرزان و نارسا.»
اشرف غنی در این نشست، در یک سخنرانی نسبتا آتشین گفت که زمانی از قدرت کنار می‌رود که مردم درباره جانشین او تصمیم بگیرند. اظهارات او ظاهرا در واکنش به حرف‌های عمران خان، نخست وزیر وقت پاکستان بود که گفته بود طالبان خواستار کنار رفتن اشرف غنی است.
براساس اسنادی که در دسترس افغانستان قرار گرفته، آقای غنی در پایان آن روز، یک «مکالمه تلفنی» نیز داشته، اما مشخص نیست که طرف مقابل که بوده است.
در آن روز فراه به صورت کامل تحت کنترول طالبان بود و درگیری در بادغیس نیز جریان داشت.
رئیس شورای ولایتی غزنی در صفحه فیسبوک خود نوشت که داوود لغمانی، والی این ولایت پس از گفت‌وگو با یک فرمانده طالبان، با «بدرقه» این گروه غزنی را ترک کرد و این شهر به دست طالبان سپرده شد. تصاویری از این رویداد هم در شبکه‌های اجتماعی نشر شد. مقامهای محلی گفتند که نیروهای امنیتی آقای لغمانی را در میانه راه در میدان وردک بازداشت کردند.
طالبان در بدخشان و برخی از مناطق قندوز بازرسی خانه‌به‌خانه را آغاز کردند.
در مجموع، نیروهای حکومتی تا ۱۲ اگست حدود ۱۰ شهر عمده در سراسر کشور را ترک کردند و این مناطق به تصرف طالبان درآمد.
سیزدهم اگست (جمعه ۲۲ اسد)
در سیزدهم اگست، شهرهای مهم هرات و قندهار به‌دست طالبان افتاد و مرکز چند ولسوالی هم سقوط کرد.
بر اساس اجندای کاری رئیسجمهور وقت که به دست افغانستان اینترنشنال رسیده، به نظر می‌رسد اشرف غنی خاصی نداشته و اجندای کاری او در اکثر ساعات این روز خالی است. او بامداد آن روز گزارش‌های امنیتی را بررسی و سپس جلسه‌ای در این مورد برگزار کرده و عصر همان روز، با وحید عمر دیدار داشت.
طالبان تا ۱۳ اگست، مراکز بادغیس و غور را هم مانند هرات و قندهار به کنترول خود درآوردند و همه زندانیان را آزاد کردند.
در این روز خبر متفاوتی از هرات مخابره شد. در روزهای قبل تصاویری از اسماعیل خان که لباس رزم بر تن کرده و با حضور در خیابان‌های هرات به نیروهای مردمی و نیروهای امنیتی روحیه می‌دهد، با استقبال گسترده کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته بود.
در سیزدهم اگست اما اسماعیل‌خان به دست طالبان اسیر شد. عبدالرحمن رحمان، معاون وزارت داخله، نبی احمدزی، فرمانده قول اردوی ظفر، عبدالصبور قانع والی هرات و حسیب صدیقی، رئیس امنیت این ولایت نیز به طالبان تسلیم شدند.
طالبان ویدیویی از اسماعیل خان را منتشر کردند که او را در اسارت جنگجویان این گروه نشان می‌داد. این ویدیو مثل مقاومت اسماعیل خان که در آن روزها با ستایش و حمایت گسترده مردم مواجه شده بود، واکنش‌برانگیز شد.
طالبان در بیانیه‌ای که خبر تصرف هرات و اسارت اسماعیل خان و همراهان او را منتشر کرد، نوشت که این گروه «عفو عمومی» اعلام کرده و «هیچ‌کسی در این مورد نگرانی نداشته باشد.»
بعد از ظهر ۱۳ اگست، رئيس‌جمهور پیشین به بالاحصار کابل رفت تا در آنجا پیامی برای جنگ و ایستادگی برای دفاع از کشور و مردم ضبط کند.
اشرف غنی همراه با بسم‌الله محمدی، وزیر وقت دفاع و برخی مقامهای امنیتی به بالاحصار می‌رود، پیام ضبط می‌شود ولی این پیام هیچ‌وقت منتشر نشد. وحید عمر در یادداشت خود نوشته به دلیل این‌که طالبان به احمدضیا سراج وعده سپرده بودند هواپیمایی برای انتقال اسماعیل خان و شماری از مقامهای حکومت از هرات به کابل بفرستد، از نشر پیام رئیسجمهور خودداری شد. ولی آقای عمر نوشت: «ساعت ۲ صبح معاون دفتر شورای امنیت برایم پیام می‌دهد که طیاره از هرات با ۸۵ سرنشین پرواز کرد، ولی اسماعیل‌خان در طیاره نیست؛ ظاهراً اسماعیل خان از دروازه میدان هوایی هرات دوباره به خانه‌اش برگشته است. کسی را نمی‌یابم تا در مورد نشر پیام مشورت کنم. نشر پیام معطل می‌شود.»
چهاردهم اگست (شنبه ۲۳ اسد)
در چهاردهم اگست، تنها یک روز قبل از سقوط نظام جمهوری اسلامی افغانستان، رئيس‌جمهور با عبدالسلام رحیمی به طور جداگانه و سپس با فضل‌محمود فضلی، عبدالمتین بیک، حمدالله محب و وحید عمر جلسه برگزار کرده بود.
با افزایش روزافزون موج آوارگان جنگ به کابل، طبق آجندای کاری رئيس‌جمهور پیشین، او جلسه‌ای در این مورد برگزار کرده که در فهرست اشتراک‌کنندگان آن اسم امرالله صالح، نورالرحمان اخلاقی، داوود سلطان‌زوی، عبدالرحمان عطاش و برخی مقامهای دیگر دیده می‌شود.
آقای غنی جلسه دیگری با «بزرگان سیاسی و جهادی» از جمله، حامد کرزی، عبدرب‌الرسول سیاف، عبدالله عبدالله، محمدکریم خلیلی، باتور دوستم، محمد حنیف اتمر و محمد اکرم خپلواک برگزار کرد. وحید عمر، حمدالله محب، عبدالمتین بیک و عبدالسلام رحیمی نیز در این جلسه حضور داشتند.
وحید عمر بعدتر گفت که سیاسیون در این نشست از آقای غنی می‌خواستند استعفا دهد، اما جرائت نکردند این حرف را به زبان آورند. ارگ ریاست‌جمهوری اعلام کرد که رهبران سیاسی و جهادی از برنامه رئيس‌جمهور برای جلوگیری از بی‌ثباتی حمایت کردند.
اشرف غنی عصر چهاردهم اگست، با راس ویلسون سفیر وقت امریکا برای کابل و پیت واسلی، فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان دیدار کرد. در این دیدار هیبت‌الله علیزی برنامه‌ای را در خصوص «تامین امنیت کابل و ولایات همجوار» آن ارایه کرد و «رئیسجمهور هدایات لازم برای تطبیق آن را داد.»
این آخرین نشست رئيس‌جمهور پیشین با مقامهای امریکایی در کابل بود.
رئیسجمهور پیشین یک روز پیش از سقوط، یک پیام ویدیویی خطاب به ملت منتشر کرد و در آن بر «جلوگیری از گسترش بی‌ثباتی» تاکید کرد. او گفت: «در حالی که می‌دانم که از حال و آینده‌تان نگران استید، برای‌تان اطمینان می‌دهم که به‌عنوان رئیس‌جمهورتان تمرکز من به این است که تا از گسترش بیشتر بی‌ثباتی، خشونت و آوارگی مردمم جلوگیری کنم.»
همزمان با انتشار پیام رئیسجمهور، گزارش شد که نیروهای امنیتی در همان روز از ولایت‌های لوگر، پکتیا، پکتیکا و کنر خارج شدند و این ولایت‌ها به دست طالبان سقوط کردند.
برخی رسانه‌ها گزارش دادند که طالبان در چهارآسیاب کابل، منطقه‌ای در چند کیلومتری ارگ ریاست‌جمهوری رسیده‌اند.
ناوقت شب در رسانه‌ها گزارش‌هایی از سقوط مزارشریف منتشر شد. همزمان، تصاویری از کاروان موترهایی منتسب به عبدالرشید دوستم و عطامحمد نور پخش شد که گفته می‌شد آنها از راه بندر حیرتان به اوزبیکستان فرار کردند. بعدتر عطامحمد نور در فیسبوک نوشت: «متاسفانه عمق این توطیه که در پی آن شهر مزار شریف سقوط کرد، بسیار وسیع است. این توطئه درحال حاضر متوجه کابل و سران آن است.»
همزمان، موج آوارگان جنگ به سوی پایتخت عظیم‌تر می‌شد و نرخ دالر به صورت بی‌سابقه‌ای بلند رفت و هزاران نفر در کابل پشت درهای بانک‌ها برای پس گرفتن پول‌های‌شان صف بستند.
جو بایدن، رئیسجمهور امریکا نیز اعلام کرد که پنج هزار سرباز برای تامین امنیت روند خروج به افغانستان اعزام می‌کند.
پانزدهم اگست (یکشنبه ۲۴ اسد)
آجندای کاری اشرف غنی در پانزدهم اگست که نیمه‌تمام ماند، روی کاغذ هم به هم‌ریخته به نظر می‌رسد. احتمالا او برای این روز برنامه‌هایی داشته، اما چیزی طبق برنامه‌ریزی پیش نمی‌رفت. در زمان‌بندی اوقات کاری که به دست افغانستان اینترنشنال رسیده، قرار بود او با عبدالسلام رحیمی، محمد اکرم خپلواک، حمدالله محب، عبدالمتین بیگ، فضل‌محمود فضلی، وحید عمر و نثاراحمد فیضی غوریانی، وزیر تجارت و صنعت دیدار کند.
در این سند، در جایگاه بقیه اوقات کاری رئیسجمهور پیشین نوشته است: «صدور هدایات امنیتی.»
اوایل بامداد پانزدهم اگست جنگجویان طالبان در اطراف کابل حضور یافتند و تصاویری از رهاسازی زندانیان زندان پل‌چرخی در کابل منتشر شد. همزمان، سخنگوی طالبان از تسلط این گروه بر میدان هوایی بگرام خبر داد.
ولایت ننگرهار نیز بامداد پانزدهم اگست بدون هیچ درگیری برای طالبان رها شد. تصاویری از حضور افراد طالبان در دفتر مقام این ولایت در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد.
در این تصاویر، ضیاالحق امرخیل، والی وقت حکومت اشرف غنی در ننگرهار نیز، در کنار افراد طالبان در دفتر کار والی دیده می‌شد.
تعداد قابل ملاحظه‌ای از شهروندان و مقامهای حکومتی به میدان هوایی کابل برای خروج از کشور رفتند.
در پانزدهم اگست، در بیرون از ارگ اما شهروندان هراسان بودند. کارمندان دولت از کار به خانه برگشتند. عبدالمتین بیک با نشر توییتی از شهروندان خواست که «وارخطا» نشوند و اوضاع شهر کابل «تحت کنترول» است.
پس از آن که صدای شلیک‌های پراکنده در بخش‌هایی از کابل شنیده شد، ارگ ریاست جمهوری در توییتی نوشت: «نیروهای امنیتی و دفاعی کشور در هماهنگی با همکاران بین‌المللی وضعیت امنیتی شهر کابل را در کنترول دارند.»
برای کنترول آشتفگی اوضاع و جلوگیری از سراسیمگی بیشتر بین شهروندان، ساعت ۲ بعد از ظهر، ارگ ویدیویی از جریان تماس تلفنی رئيس‌جمهور پیشین با مسئولین امنیتی منتشر کرد. او در این مکالمه، دستور می‌دهد که کانال‌های مشخص تلفنی برای تماس‌های شهروندان در وزارت‌خانه‌های دفاع و داخله و همچنین ریاست امنیت ملی ایجاد شود. این آخرین توییتی است که از صفحه توییتر ارگ ریاست جمهوری تحت اداره اشرف غنی منتشر شد.
وحید عمر بعداً در یادداشتی نوشت که او این ویدیو را خودش ثبت کرده بود، زیرا همه کارمندان بخش رسانه‌ای ارگ در آن زمان محل کارشان را ترک کرده بودند. این ویدیوی دونیم دقیقه‌ای تا حدودی ناقص و با تصویری لرزان است.
همزمان طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد که این گروه با «زور و درگیری» وارد کابل نمی‌شود.
ساعتی بعد، آوازه‌های فرار رئیسجمهور از افغانستان در رسانه‌های اجتماعی پخش شد. این آوازه‌ها درست بود. رئيس‌جمهور غنی و شماری از همراهانش با سه چرخ‌‌بال ارگ ریاست‌جمهوری را ترک کردند.
عبدالله عبدالله، عصر پانزدهم اگست با نشر ویدیویی فرار اشرف غنی را تایید کرد و او را «رئيس‌جمهور پیشین» خواند.
هزاران شهروند سراسیمه در تلاش برای خروج، به سمت میدان هوایی کابل هجوم بردند.
در پانزدهم اگست، به دنبال فرار اشرف غنی، به جز پنجشیر کنترول تمام افغانستان به دست طالبان افتاد، ارتش و نظام جمهوری اسلامی پس از حدود بیست سال فرو پاشید.
احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان به پنجشیر رفت تا علیه طالبان مقاومت کند. پنجشیر تنها ولایتی بود که از تصرف طالبان دور مانده بود.
به این ترتیب، رئیس‌جمهوری که تا یک هفته قبل وعده می‌داد که برخلاف پادشاه محبوب خود، امان‌الله خان، فرار نمی‌کند، از کابل به اوزبیکستان و از آنجا به ابوظبی گریخت.
