روز جهانی دوچرخه‌سواری؛ سیر تاریخی مبارزات زنانی که برای آزادی رکاب زدند
سوم جون روز جهانی دوچرخه‌سواری است. نخستین دوچرخه‌های ایمن در اواخر قرن ۱۹ اختراع شد. در اوایل این وسیله استفاده برای مردان بود ولی با طراحی مدل‌های ایمن‌تر برای زنان نیز مورد استفاده قرار گرفت. این وسیله به مرور زمان کاربردهای مختلف فمینستی، محیط‌زیستی و سلامتی نیز پیدا کرد.
سیر تاریخی تحول دوچرخه نشان می‌دهد که با ایمن‌تر شدن و ارزان‌تر شدن آن، تبدیل به وسیله سواری پرکاربردی در زندگی روزمره مردم در بعضی از مناطق جهان شده است. در این میان اما دوچرخه برای زنان آزادی و تحرک اجتماعی بخشیده است.
فرهنگ مردمحور در جوامع سنتی زنان را مجبور کرده بود تا در خانه بمانند و نقش مادری و همسری و امور خانگی را پیش ببرند، اما ورود دوچرخه در زندگی اجتماعی مردم به ویژه به عنوان یک وسیله حمل و نقل روزمره باعث شد تا کم‌کم زنان نیز از آن به عنوان راهی برای حضور در اجتماع استفاده کنند.
با حضور زنان در فضای عمومی، سطح آگاهی آنان از فضای حاکم افزایش یافت، ارتباطات اجتماعی به‌ویژه میان زنان بیشتر شد و موجب توسعه نقش اجتماعی آنها شد. این نقش زمینه آن را فراهم کرد که زنان بیشتر متکی به خود و مستقل شوند.
سوزان آنتونی، فعال حقوق زنان در امریکا، می‌گوید: «من فکر می‌کنم که دوچرخه‌سواری بیش از هر چیز دیگری در جهان نقش مهمی برای رهایی زنان انجام داده است. این وسیله به زنان احساس آزادی و اتکا به خود می‌دهد.»
الیزابت کدی استانتون، یکی از رهبران جنبش حقوق زنان در امریکا، گفت که دوچرخه شهامت، عزت نفس و اتکا به خود را در بین زنان ترغیب کرد و نسل بعدی را از نظر ذهنی و جسمی قوی‌تر کرد.
در آن زمان الیزابت کدی استانتون، برای گرفتن حق رأی از دوچرخه استفاده کرد. بسیاری از اعضای جنبش حق رای زنان نیز دوچرخه سوار بودند.
علاوه بر نقش رهایی‌‌بخش دوچرخه برای زنان، در سلامت ذهن و بدن آنان نیز تاثیرگذار بوده است. چنانچه روزنامه سانفرانسیسکو کال، یکی از روزنامه‌های قرن نوزده، نوشته بود: «زن جدید دوچرخه‌سوار در حال حرکت به سمت سلامت ذهن و بدن است.»
اهمیت دوچرخه بر سلامت بدن و ذهن آنقدر است که دکتر ادوین کوه، پزشکی در شیکاگو، گفت: «من معتقدم که پزشکان باید به مشتریان مجرد خود توصیه کنند که با دختری که دوچرخه‌سواری نمی‌کند ازدواج نکنند.»
با محبوبیت روزافزون دوچرخه، باشگاه‌های تفریحی و مسابقات دوچرخه‌سواری شروع به فعالیت کرد. گرچه در اوایل رنگ و بوی مردانه داشت، ولی به مرور زمان زنان نیز باشگاه‌های دوچرخه‌سواری ساختند.
این سیر تحرک زمینه حضور زنان در مسابقات ورزشی دوچرخه‌سواری را فراهم کرد. پس از تشکیل نخستین مسابقات سنجش استقامت مردان در سال ۱۸۸۰، نخستین مسابقات سنجش استقامت زنان در دهه ۱۸۹۰ ایجاد شد. این مسابقات رفته‌رفته زمینه برابری‌خواهی زنان با مردان را فراهم کرد.
در سال ۱۸۹۵ آنی لندندری کوپچوفسکی امریکایی، نخستین زنی بود که سفر به سراسر جهان با دوچرخه را آغاز کرد. وی برای آغاز سفر پانزده‌ماهه، شوهر و فرزندانش را رها کرد و از فرانسه و خاورمیانه و آسیای غربی گذشت و در نهایت به امریکا رسید.
دوچرخه‌سواری موجب تغییر در سبک پوشش زنان آن زمان نیز شد. زنان دانستند که لباس‌های کت‌پوش و ثقیل‌شان برای دوچرخه‌سواری مناسب نیست. بدین ترتیب توسط آملیا جنکس بلومر، یک زن در نیویورک، لباس‌های راحت شبیه شلوار برای زنان درست کرد.
بدین ترتیب، دوچرخه تحولات فرهنگی و اجتماعی عمیقی را برای زنان رقم زد و راه را برای توانمندسازی آنان و مبارزات آنان باز کرد.
اکنون دوچرخه علاوه بر اهمیت تاریخی و مبارزاتی آن برای زنان، در بهبود محیط زیست و سلامتی بدن نیز اهمیت ویژه یافته است.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ با درنظرداشت کارکرد اقتصادی، محیط زیستی و سلامتی دوچرخه در طول دو قرن اخیر، سوم جون را به عنوان روز جهانی دوچرخه نامگذاری کرد.
