سال ۱۴۰۱، سال تنش بین آمر و مامور؛ آیا طالبان تی‌تی‌پی را به پاکستان تحویل خواهد داد؟
در ۱۹ماه گذشته ارتش پاکستان بیشتر از ده نفر از فرماندهان تحریک طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) از جمله عبدالولی مهمند مشهور به عمر خالد خراسانی، حافظ دولت، مفتی حسن، عبدالوهاب لارک و عبدالله باجوری را در پکتیکا، کنر و ننگرهار؛ بسم الله و اسدالله مدثر را در اسپین بولدک کشته است.
این افراد توسط عناصری عمدتا مربوط به شبکه حقانی زیر سایه طالبان افغانستان و با اشاره ارتش پاکستان کشته شدند و این امر ادامه دارد.
اخیرا دو مقام ارشد سابق پاکستان ریاض محمد‌خان، وزیر خارجه پیشین و توقیر حسین، سفیر سابق پاکستان در برازیل، اسپانیا و جاپان به طالبان تاخته و گفتند هرچند پاکستان در پیروزی طالبان نقش داشتند، اما حالا به جنجال این گروه مانده‌اند. به گفته آنها: «طالبان پاکستان و افغانستان دو روی یک سکه هستند.»
توقیر حسین می‌گوید: «اگر طالبان افغانستان وجود نداشت، تحریک طالبان پاکستان نیز وجود نداشت. آنها فقط دو روی یک سکه هستند.»
ریاض محمد خان، وزیر خارجه پیشین پاکستان نیز در مقاله‌ای در روزنامه دان، با توجه به درگیری‌های مرزی با طالبان نوشت: «ما جذب تصورات نادرستی مانند یافتن «عمق استراتژیک» و داشتن «دولت دوستانه» در کابل شدیم. امروز نگاه ما به یک تقاضای حداقلی کاهش یافته است که طالبان افغانستان تحریک طالبان پاکستان و دیگر عناصر ضدپاکستانی را مهار کند، چیزی که به نظر می‌رسید رژیم‌های قبلی کابل آماده انجام آن بودند.»
تحریک طالبان پاکستانی که مهمان گروه طالبان و دردسر بزرگی برای اسلام آباد شده، به گفته سازمان ملل متحد، ۳۰ تا ۳۵ هزار نیرو دارد.
اما به گفته منابع اطلاعاتی هم اکنون به صورت تخمینی ده هزار نفر از نیروهای طالبان افغانستان در کنار طالبان پاکستانی آماده عملیات علیه حکومت پاکستان هستند.
منابع معتبر از یکی قوماندان‌های طالبان در میدان وردک نقل می‌کنند که گفته است او تمامی نیروهای خود را به جنگ پاکستان اعزام کرده است. او همچنین گفته که نیروهایش هم اکنون در مناطق بنو درگی جانی‌خیل پکتیا مستقر شده‌اند. به گفته این منابع از میان آنها، بسیاری از امارت طالبان ناراضی هستند و به تی‌تی‌پی پیوسته‌اند.
این نکته برای سربازگیری داعش و سایر گروه های تروریستی نیز قابل توجه است. براساس اطلاعات، گذشته از رهبران طالبان، سطوح میانی و پایینی جنگجویان طالبان به شدت با پاکستان دشمنی دارند. در سطوح بالا هم برخی از طالبان به تحریک طالبان پاکستان، به عنوان برگ برنده و عمق استراتژیک در مقابل پاکستان می‌بینند هرچند برخی دیگر خواهان فروش آنها در مقابل خواسته‌های پاکستان اند. اما هستند بسیاری از طالبان که معتقدند همکاری و همراهی با تی‌تی‌پی «فرض عین» است و «جهاد» علیه حکومت پاکستان و ادغام پشتونستان به افغانستان و تحقق رویای تاریخی پشتون‌ها حتمی است.
با توجه به ادامه جنگ طالبان پاکستانی علیه اسلام‌آباد، شماری از منابع اطلاعاتی تایید کردند که این جنگ نمایشی نه بلکه به تمام معنی واقعی می باشد. منابع اطلاعاتی تایید کردند که جنگ تی‌تی‌پی با حمایت جناح قندهاری طالبان همراه است و این حمایت‌ها براساس تعهدات قبلی انجام می‌شود.
به گفته منابع اطلاعاتی، طالبان افغانستان در ۲۰ سال جنگ علیه ناتو و آمریکا و دولت افغانستان، به دلایل قومی و یا ایدیولوژیک، حمایت طالبان پاکستانی را با خود داشته و حالا وقتش رسیده که طالبان افغانستان آنرا جبران کند.
اما دلایل تنش بین آمر و مامور در این بخش خلاصه می‌شود. به نظر می‌رسد که طالبان افغانستان و دولت پاکستان بنابر هفت عامل تازه وارد تنش و درگیری شده‌اند که به زودی قابل رفع نیست.
تغییر حکومت در اسلام آباد؛ رژیم قبلی به رهبری عمران‌خان، نخست‌وزیر پیشین و رهبران ارتش و سازمان آی‌اس‌آی با طالبان میانه خوب داشتند. در حقیقت امر همان رژیم قبلی بود که ابتکار صلح افغانستان را بدوش گرفت، امریکا را وادار به خروج کامل و نظام افغانستان را ساقط کرد و طالبان را به قدرت رساند و حتی کابینه فعلی طالبان طبق نقشه پاکستان به پیش رفته است.
اما منابع اطلاعاتی در پاکستان تایید می‌کنند که اولویت کنونی حکومت پاکستان تغییر کرده است. از جانبی اطلاعات نشان می‌دهد که تنش میان طرفین ناشی از رابطه علت- معلولی از داخل خود پاکستان برخاسته است.
اخیرا افکار عامه پاکستان نسبت به سیاست‌مداران و نظامیان به شدت انتقادی شده که اسلام آباد بر طالبان افغانستان که سالها از حمایتش برخوردار بودند، فشار وارد کند که جلو تهدیدات و حملات ضدپاکستانی را بگیرد چنانچه در مقدمه مطلب توضیح داده شد.
حملات دیپلوماتیک: محمد صادق، نماینده ویژه پاکستان برای افغانستان، در نشست کشورهای فارمت مسکو در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۲ گفت: «گزارش ۱۶ ماهه حکومت طالبان نشان می‌دهد که انتظارات پاکستان و جامعه بین‌المللی در مورد موضوعات کلیدی برآورده نشده است.» به گفته او حکومت فراگیر تشکیل نشد، حقوق زنان و دختران نیز به قهقرا رفت و سازمان‌های تروریستی در افغانستان هنوز ریشه کن نشده است.
سفر حنا ربانی، معاون وزیر خارجه پاکستان، در ۲۹ نوامبر به کابل نیز به‌دلیل انعطاف‌پذیری طالبان در مورد این موضوعات اصلی نتیجه چندانی نداشت. متعاقب آن، سفر رییس آی‌اس‌آی و وزیر دفاع پاکستان و سفر هیئت اطلاعاتی طالبان در هفته گذشته به اسلام‌آباد نیز به نتایجی نیانجامیده است.
با این وجود مقامات پاکستانی بسیار تلاش کردند تا ابتکار صلح افغانستان را از این به بعد نیز به دوش داشته باشند، اما ظاهرا ناکام شدند؛ پاکستانی‌ها از جنگ داخلی دیگر در افغانستان می‌ترسند؛ آنها از طالبان خواستند حکومت فراگیر تشکیل دهند؛ محدودیت‌ها بر زنان وضع نکنند و اما طالبان این نکات را مداخله در امور داخلی خویش خوانده و رد کردند.
شکست میانجی‌گری: ناکامی رهبران طالبان افغانستان در برقراری مذاکرات صلح میان تحریک طالبان پاکستانی و حکومت پاکستان که در نتیجه طالبان پاکستانی با وجود آتش بس موقت، حملات زیادی را علیه حکومت راه اندازی کردند.
رهبران پاکستانی بارها به رهبران طالبان و بخصوص شبکه حقانی فشار آوردند تا به این مشکل رسیدگی کند و اما نتیجه‌ای دست‌کم تاکنون نداشته است. گفتنی است که تحریک طالبان پاکستان در مذاکرات سه شرط داشته است: ۱- خروج نظامیان پاکستانی از مناطق شمال‌غربی پاکستان، ۲- تطبیق شریعت در پاکستان؛ ۳ آزادی زندانی‌های طالبان و واگذاری مناطق شمال‌غربی یا همان مناطق قبایلی سابق به تحریک طالبان پاکستانی.
حکومت پاکستان به جز رهایی چند تن از اعضای تی‌تی‌پی به سایر تقاضاها جواب رد داده است. نتیجتا، تی‌تی‌پی در اواخر ماه نوامبر آتش‌بس با حکومت پاکستان را ملغا و حملات شدیدی را علیه نظامیان پاکستانی راه اندازی کرد. همانطور که گروه تحریک طالبان در اواخر ماه دسامبر ۲۰۲۱رحکومت موازی خود را اعلام کرده بود و براساس آن برای زون‌های پاکستان والیان جدید مقرر کرد و در سطوح مختلفی مسوول جدید معرفی کرده است.
به ارقام هم توجه کنید. تی‌تی‌پی در گزارشی اخیرا ارقام حمله‌های اعضایش در سال ۲۰۲۲ را منتشر کرد. براساس این گزارش، در ۳۶۷ مورد حمله، ۴۴۶ نیروی امنیتی پاکستان کشته و ۵۹۶ تن دیگر زخمی شده‌اند. در سه جنوری در حمله طالبان پاکستانی به موتر حامل نیروهای امنیتی دو تن از کارمندان تروریسم پاکستان، به شمول معاون اداره ضدتروریسم سازمان آی‌اس‌ای در اسلام آباد در حومه‌های شهر از پای درآمدند.
در مقابل، هواپیماهای ارتش پاکستان اوایل سال جاری خورشیدی دو ولایت خوست و کنر را که مراکز تحریک طالبان پاکستان شناخته می‌شود همزمان بمباردمان کردند که در نتیجه بیشتر از ۴۰ نفر کشته و ۲۰ نفر دیگر مجروح شدند.
علاوه بر آن، در ۱۹ ماه گذشته پاکستان بیش از ده نفر از فرماندهان تی‌تی‌پی مانند عبدالولی مهمند مشهور به عمر خالد خراسانی، حافظ دولت، مفتی حسن، یاسر، عبدالوهاب لارک و عبدالله باجوری را در ولایات پکتیکا و کنر و ننگرهار، بسم الله و اسدالله مدثر را در اسپین بولدک و فرد دیگری به نام عبدالله را در کنر کشته شدند. این افراد توسط عناصری عمدتا مربوط به شبکه حقانی زیر سایه طالبان افغانستان و با اشاره ارتش پاکستان کشته شدند و این امر ادامه دارد.
در اواخر دسامبر ۲۰۲۲ وزیر داخله پاکستان گفت: براساس قوانین بین‌المللی این کشور حق دارد؛ علیه طالبان پاکستانی و افغان که علیه پاکستان فعالیت می‌کنند، عملیات نظامی کند. در مقابل وزارت دفاع طالبان اعلام کرد که افغانستان کشور بی صاحب نیست و آنها در مقابل تجاوز خارجی عمل باالمثل انجام خواهند داد.
- تعامل مستقیم آمریکا با طالبان افغانستان؛ تعامل امریکا با طالبان رهبران نظامی و سیاسی پاکستان را قلبا خشمگین کرده است. بطور سنتی رهبران اسلام‌آباد حامیان خارجی و قدرتمند رژیم‌های کابل را قبول نکردند. نمونه اولش اتحاد جماهیر شوروی سابق و آخرش هم امریکا و هند بودند که از حکومت‌های افغانستان حمایت کردند که برای رهبران اسلام‌آباد سخت و سنگین تمام شد. رهبران پاکستان که به شدت از خروج کامل امریکا، سقوط نظام جمهوری در افغانستان و نزدیک شدن آنها به عمق استراتژیک شان در افغانستان خوشحال بودند، بار دیگر نگران شدند چرا که تصور می‌کنند احیا و یا تداوم نفوذ امریکا در افغانستان خطری است که اسلام آباد و متحدش چین و روابط رو به رشدش با روسیه را خدشه‌دار می‌کند. در کل تعامل امریکا با طالبان در افغانستان قدرت مانور بلامانع اسلام‌آباد را محدود می‌سازد.
تعامل هندوستان با رژیم طالبان؛ هندی‌ها همواره با حکومت‌های حاکم افغانستان تعامل داشته‌اند. دهلی در ۲۰ سال گذشته بیش از دو میلیارد دالر در افغانستان هزینه کرد؛ پس از سقوط جمهوریت هم بسیاری از پژوهشگران فکر می‌کردند که هندی‌ها منافع خویش را در افغانستان در برابر پاکستان باخته‌اند؛ اما این مسئله نادرست از آب درآمد.
- هند بنا بر چهار دلیل در افغانستان تحت حاکمیت طالبان حضور دارد. ۱- درگیری میان طالبان و پاکستان فرصتی برای کمک دهلی و احیای نفوذ سنتی‌اش فراهم می‌کند. ۲- افکار عامه افغانستان دهلی را دوست می پندارند؛ ۳-دهلی تحریک طالبان پاکستانی را مورد حمایت مالی قرار داده است. ۴- دهلی در ۲۰ سال گذشته ناسیونالیست‌های پشتون و رسانه‌های آنها را بخاطر ترویج افکار ضدپاکستانی حمایت کرده است.
منابع اطلاعاتی نیز تایید کردند که پای RAW سازمان اطلاعات خارجی هند در قضیه تشویق طالبان قندهاری به حمایت از جنگ تحریک طالبان پاکستانی علیه پاکستان به وساطت بیشتر حامد کرزی و عبدالله عبدالله صورت گرفته است. هرچند این دو رهبر در این مورد سکوت کرده‌اند.
پاکستان و بلوچ: اسلام‌آباد از طالبان انتظار داشت که برخی از اعضای لشکر آزادی‌بخش بلوچ را که در ولایات مختلف به ویژه در قندهار زندگی می‌کنند، گرفتار و تحویل دهد و یا هم از بین ببرد. اما طالبان این کار را نکرد. تعدادی از اعضای لشکر آزادی‌بخش بلوچ در ۱۸ ماه گذشته در افغانستان کشته شدند. اما سیاست ضدبلوچ در کابل دیده نمی‌شود.
پاکستان و سلاح امریکا: پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت در میانه سال ۲۰۲۱ پاکستانی‌ها بارها کوشیدند رهبران طالبان را به تحویل بخشی از اسلحه و تجهیزات امریکایی و ناتو به این کشور به عنوان بخشی از غنیمت جنگی مشترک تشویق کنند، اما رهبران قندهاری طالبان به شدت مخالفت کردند.
هرچند رهبران طالبان نتوانستند از قاچاق اسلحه و تجهیزات جلوگیری کنند. اطلاعات نشان می‌دهد که افراد زیرمجموعه بسیاری از رهبران طالبان مقدار زیادی از اسلحه و مهمات و وسایط زرهی را به پاکستان قاچاق کرده و فروختند.
وقتی تمام این ارزیابی‌ها و اطلاعات مختلف استخباراتی کنار هم گذاشته می‌شود، می‌توان به این نتیجه رسید که درگیری طالبان و پاکستان بر سر گروه های افراطگرای ضدپاکستان جدی است و انتظار می‌رود این برخوردها در سال نو خورشیدی نیز ادامه یابد.