چرا کشتن ملا داوود مزمل می‌تواند کار خود طالبان باشد؛ نفر بعدی کیست
هرچند داعش خراسان مسئولیت حمله «انتحاری» پنجشنبه ۱۸ حوت به محمدداوود مزمل، والی طالبان در بلخ را به عهده گرفت، اما با گذشت پنج روز تحقیقات طالبان درباره چگونگی و عامل قتل فرمانده مقتدر هلمندی‌اش نهایی نشده و به بی‌اعتمادی بین بخش‌های اصلی طالبان دامن زده است.
گروه طالبان دست‌کم ۳۴ نفر از کارمندان ولایت بلخ را بازداشت کرده که در میان آنها محافظان، کارمندان دفتر والی طالبان و ماموران حکومت سابق هستند. اما معنادارترین بخش این دستگیری‌ها که زیر نظر یوسف وفا، والی قندهار، که همزمان سرپرست ولایت بلخ نیز تعیین شده و دست راست ملا هبت‌الله آخندزاده خوانده می‌شود، بازداشت افراد قاری قدرت‌الله حمزه، والی پیشین طالبان در بلخ است.
ظرافت ماجرا هم در اینجا است که قدرت‌الله حمزه، والی سابق بلخ که اکنون به ولایت زابل رسیده است، از افراد سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله طالبان است. در حالی که ملا داوود مزمل، به حلقه «لوی قندهار» طالبان نزدیک بود. یوسف وفا که برای بررسی اوضاع به بلخ رفته، نیز از حلقه قندهار است.
بلخ از جهت‌های مختلف برای طالبان اهمیت دارد، اما مهم‌ترین بخش آن درآمد بندر حیرتان است که شامل میلیون‌ها دالر می‌شود و کنترل این بندر برای تثبیت جایگاه بخش‌های مختلف طالبان موثر است.
گروه طالبان با وجود ۱۸ ماه تسلطش بر افغانستان، نتوانسته یک دولت یا ارتش واحد به وجود بیاورد. دست‌کم ۲۲ ولایت این کشور مستقیم یا غیرمستقیم در کنترل شبکه حقانی است. اما حلقه قندهار، که شبکه حقانی را «طالبان اصلی» نمی‌داند، از این شبکه ناراضی است.
از سوی دیگر، جبهات مختلف طالبان، که به نام «محاذ» نامیده می‌شوند، نیز تاکنون زیر چتر پرچم اردوی ملی جمع نشده و تجهیزات امریکایی را که ارزش آن به ۷ میلیارد دالر می‌رسد، غنیمت جنگی می‌شمارند و در کنترل خود حفظ کرده و به انبارهای وزارت دفاع نسپرده‌اند.
علاوه بر این، اختلافات جدی درباره نحوه اداره کشور و تعامل با جهان هم دیگر بر کسی پوشیده نیست که به شکایت‌های علنی طالبان از همدیگر انجامیده است.
با وجود تلاش رهبران جوان طالبان برای تفاهم با ملا هبت‌الله آخندزاده و سفر به قندهار، دستاورد آنها از این سفر هیچ بود. رهبری قندهار نه تنها از خود سازش نشان نداد که سخنان تازه ملا ندیم، دست چپ ملا هبت‌الله آخندزاده، درباره «تخریب نظام اسلامی» پیام روشنی به ملا یعقوب، سراج‌الدین حقانی، عباس استانکزی در میان هزاران منتقد و مخالف دیگر طالبان می‌دهد.
ندامحمد ندیم در مراسم پایانی دوره آموزشی مفتی‌ها و قاضی‌های گروه طالبان گفت: «تخریب‌کننده نظام اگر با زبان، اگر با قلم یا در عمل تخریب کند، همه آنها باغی و واجب القتل پنداشته می‌شوند.»
از این رو، با بستن راه تعامل، شبکه حقانی که خود را «فاتح کابل» می‌داند و از توان نظامی بالایی برخوردار است و متحدانی هم در میان طالبان نسل دوم دارد، در صدد حفظ جایگاهش است.
روابط این شبکه با گروه‌های جهادگرای جهانی مانند پناه دادن به ایمن الظواهری، رهبر شبکه القاعده در منطقه دیپلومات‌نشین کابل نشانگر عمق ارتباطات با دیگر گروه‌ها است. براساس اطلاعات، این شبکه با گروه داعش خراسان نیز روابط دارد.
در واقع، به نظر می‌رسد تفاهم نانوشته‌ای بین داعش خرسان و شبکه حقانی وجود دارد که در داعش در ازای حمایت افراد شبکه حقانی، کارهایی برای سراج‌الدین حقانی انجام دهد؛ به گونه‌ای که هدف را شبکه حقانی تثبیت کند و اجرا و مسئولیت آن را داعش به عهده گیرد. منابع می‌گویند شبکه حقانی بلاک‌هایی را در شهرک آریا به بعضی از افراد رهبری داعش برای فراهم کردن مصونیت تامین کرده است.
براساس اطلاع استخباراتی، ۱۲ تن از رهبران قوم اسحاق‌زی و قندهاری با تهدید شبکه حقانی مواجه‌اند تا موضع آنها در بازی تاج و تخت قدرت تضعیف شود. تحولات چندماه گذشته نیز این روایت را تقویت می‌کند.
از این رو، حذف افرادی از این لیست در آینده نزدیک نباید چندان غافلگیرکننده باشد:
- یوسف وفا، والی قندهار
- مولوی ندامحمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی
- مولوی خالد حنفی، وزیر امر به معروف
- شیخ عبدالحکیم، رئیس دادگاه عالی
- نور محمد ثاقب، وزیر حج
- فریدالدین محمود، رئیس آکادمی علوم
- ترابی، رئیس جمعیت هلال احمر
- مولوی طالب، والی هلمند
- صدر ابراهیم، معاون وزیر داخله طالبان
براساس گزارش‌هایی که تاکنون طالبان آنها را تایید نکرده‌اند، دست‌کم دو بار حمله ناکام علیه صدر ابراهیم در وزارت داخله رخ داده است.
البته اینک کشته شدن داوود مزمل بدون واکنش نخواهد بود. چرا که داوود مزمل، فرد قدرتمند و بازوی محکم صدر ابراهیم به شمار می‌رفت. بنابراین، بعید نخواهد بود که در روزهای آینده شاهد ترورهای متعدد انتقام‌جویانه و روند حذف رقیب باشیم. تصادم بین حلقه قندهار و طالبان کابلی روز به روز جدی‌تر به نظر می‌رسد.