بازی تاج و تخت؛ چرا بزرگترین فرمانده طالبان کشته شد؟
در ماه میزان سال جاری خورشیدی که قندهار می‌کوشید قدرت‌الله ابوحمزه، والی پیشین طالبان برای بلخ را برکنار کند که از محل و ظاهراً طرفدار آموزش دختران و البته به شبکه حقانی نزدیک بود، زمزمه‌هایی از مقاومت در برابر چنین تصمیمی شنیده می‌شد.
اما سرانجام حکمی منسوب به ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، صادر شد و داوود مزمل از جنوب به شمال رفت تا جایگزین والی بلخ شود.
ملا داوود مزمل که از اعتماد و قدرت زیادی در میان طالبان جنوب برخوردار بود، اوضاع مزارشریف را به راحتی مدیریت کرد. اما دوره ولایت او خیلی طولانی نبود و امروز در یک انفجار انتحاری در دفترش در شهر مزارشریف کشته شد.
لحظاتی از کشته شدن او نگذشت که پیام‌های تسلیت از دستگاه تبلیغاتی طالبان که به نظر می‌رسد زیر کنترل سراج‌الدین حقانی در کابل است، صادر شد. اما ملا هبت‌الله آخندزاده تاکنون پیامی نداده است.
هیچ فرد یا گروهی تاکنون مسئولیت کشتن ملا داوود مزمل را بر عهده نگرفته است. اما دو گروه مظنون مشخص وجود دارد: شبکه حقانی که روابطش با قندهار در حال تیره شدن است، و جنگجویان داعش که به دنبال سرنگونی نظام طالبان اند. داعش نیز تاکنون سکوت کرده است.
به هر حال، به نظر می‌رسد بازی تاج و تخت طالبان وارد مرحله حساس می‌شود.
داوود مزمل، از ولایت هلمند بود، عضو حلقه رهبری هلمند و جنگجوی سرسختی که علیه بریتانیایی‌ها جنگید. اما زمانی به شهرت رسید که محسن اسلام‌زاده، مستندساز ایرانی، در سال ۲۰۱۵ در مستندی به نام «تنها میان طالبان» با او به عنوان یکی از فرماندهان کلیدی که با دولت اشرف غنی و حامیان بین‌المللی‌اش می‌جنگد، مصاحبه کرد. مستندساز به قرارگاه‌های نظامی طالبان در فراه رفت و از صحنه جنگ و فعالیت‌های داوود مزمل تصویربرداری کرد. در آن زمان، داوود مزمل معاون نامنهاد طالبان برای فراه بود.
او پله‌های قدرت را سریع پیمود و با پیروزی طالبان به مقام ولایت در چند ولایت کشور رسید. داوود مزمل که سابقه ولایت در جنوب غرب و شرق کشور را دارد، بزرگترین فرمانده طالبان از زمان به قدرت رسیدن این گروه است که کشته می‌شود.
برای شناخت عوامل قتل او، سه مشخصه دیگر را هم باید مرور کرد: مزمل به ملا اختر محمد منصور، دومین رهبر گروه طالبان نزدیک بود. طبعا این نزدیکی روابط او را با شاخه قدس سپاه پاسداران نیز تامین کرده بود و از مزمل به عنوان نیروی وابسته به جمهوری اسلامی نیز یاد می‌شود و البته مشخصه سومش مدیریت در قاچاق مواد مخدر در هلمند بود. او زمانی که در ننگرهار والی طالبان بود، بسیاری از اعضای داعش را بی‌رحمانه به قتل رساند.
فرماندهان طالبان تخطی‌ها و کشتارهای زیادی از جناح‌های مختلف کرده‌اند تا به نام و منصب رسیده‌اند.
از این رو، کشته شدن او در واقع نشانگر حذف تدریجی بازمانده‌های اختر محمد منصور و اسحاق‌زی‌ها از بدنه اصلی رهبری طالبان شمرده می‌شود.
اخیراً پس از افزایش صلاحیت‌های صدر ابراهیم، معاون ارشد وزارت داخله و فرد نزدیک به جمهوری اسلامی ایران و رهبر جناح اسحاق‌زی طالبان که مورد حمایت هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان است، نگرانی و خشم سراج‌الدین حقانی، رئیس شبکه حقانی و وزیر داخله طالبان و ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان را برانگیخته است. تفاوت دیدگاه و اختلاف نظر دیگر بین این دو و رهبر طالبان تازه نیست.
براساس اطلاع استخباراتی، ۱۲ تن از رهبران قوم اسحاق‌زی با تهدید شبکه حقانی مواجه‌اند تا موضع آنها در بازی تاج و تخت قدرت تضعیف شود. تحولات چندماه گذشته نیز این روایت را تقویت می‌کند.
براساس گزارش‌ها که تاکنون طالبان تایید نکرده‌اند، دست‌کم دو بار حمله ناکام علیه صدر ابراهیم در وزارت داخله رخ داده است.
از سوی دیگر، استعفای هدایت بدری مشهور به گل‌آغا اسحاق‌زی از وزارت مالیه که با هبت‌الله آخندزاده اختلاف پیدا کرده است، نیز مهر تایید می‌زند به این درگیری سیاسی. هرچند تاکنون کناره‌گیری او رسمی اعلام نشده است.
البته اینک کشته شدن داوود مزمل بدون واکنش نخواهد بود. چرا که داوود مزمل، فرد قدرتمند و بازوی محکم صدر ابراهیم به شمار می‌رفت. بنابرین، بعید نخواهد بود که در روزهای آینده شاهد ترورهای متعدد انتقام‌جویانه و روند حذف رقیب خواهیم بود.
این است که در نبود اطلاعات دقیق، این گمانه‌زنی مطرح می‌شود که ممکن است او به دستور شبکه حقانی حذف شده باشد.
اما رحمت‌الله نبیل، رئیس سابق امنیت ملی افغانستان در گفتگوی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان گفته بود که صدر ابراهیم، معاون وزارت داخله طالبان، و قیوم ذاکر، معاون وزارت دفاع این گروه به عنوان افراد نزدیک به جمهوری اسلامی ایران اند و جمهوری اسلامی تعدادی از طالبان ناراضی همچون قیوم ذاکر و صدر ابراهیم و برخی از چهره‌های رده دوم و سوم طالبان را در اختیار دارد و روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند. داوود مزمل نیز می‌تواند در شمار این افراد قرار گیرد.
در واقع صدر ابراهیم از افراد نزدیک به ملا اختر محمد منصور، دومین رهبر طالبان، بود که در مسیر سفر از ایران در یک حمله هوایی، در ماه مه ۲۰۱۶ در پاکستان کشته شد. با کشته‌شدن منصور برخی بر این باور بودند که از نفوذ ایران در میان طالبان هلمندی کاسته می‌شود، اما صدر ابراهیم و ذاکر قیوم توانستند روابط شان را با جمهوری اسلامی ایران حفظ کنند.
از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که مسایل استخباراتی و دعوا بر سر منابع مواد مخدر و قاچاق نیز در کشتن او بی‌تاثیر نبوده است.
و اما احتمال قوی دیگر هم ظرفیت داعش برای ضربه زدن به طالبان است. هرچند گروه داعش تاکنون نگفته است که کشتن داوود مزمل کار آنها بوده، اما رجزخوانی‌های آنها علیه اعضای رهبری طالبان نشان می‌دهد که بزرگترین گروهی خارج از طالبان که توانایی استخدام و استفاده از نیروی انتحاری را دارد، داعش است و با توجه به سابقه دشمنی مزمل با داعش، نباید انگیزه این گروه برای انتقام‌گیری را دست‌کم گرفت.
روی هم رفته در روزهای آینده روشن خواهد شد که بازی با خون در میان طالبان به چه سمتی خواهد رفت.
