سقوط جمهوریت؛ تاجیکستان، موقف سخت و متفاوت
افغانستان اینترنشنال
اولین کشوری که از فرار اشرف غنی با خبر شد، تاجیکستان بود. دو چرخبال سرگردان حامل رئیس‌جمهور فراری افغانستان و حلقه نزدیکش در نیم‌روز ۲۴ اسد ۱۴۰۰ به نوار مرزی رسیده بودند و درخواست داخل شدن به حریم هوایی آن کشور و فرود به یکی از میدان‌های هوایی را کرده بودند.
تاجیکستان اما چنین درخواستی را نشنیده گرفت و هیچ پاسخی به پیام‌های مکرر این چرخبال‌ها نداد. بالاخره ساعتی بعد، ازبیکستان پیام‌های مکرر چرخبال‌هایی را که سوخت شان در حال تمام‌شدن بود، شنید و به آن‌ها اجازه نشست در میدان کوچکی در ترمذ داد.
پیش از این اتفاق، چیزی که تاجیکستان را نگران کرده بود، سقوط ولایات افغانستان و به خصوص مناطق هم‌مرز با این کشور بود. در ۲۲ جون، طالبان شیرخان‌بندر، گذرگاه مرزی اصلی تاجیکستان - افغانستان را تصرف کرده بودند. قبل از این حادثه و در فاصله کوتاه زمانی، ۱۳ولسوالی به دست طالبان سقوط کرده بود. همزمان، نیروهای طالبان کنترل بلخ را هم بدست گرفته بودند و شهر مزار شریف را محاصره کرده بودند که این‌ها همه برای تاجیکستان خبرهای خوشی نبودند.
شامگاه روز پانزدهم اگست که خبر فرار اشرف غنی سرخط رسانه‌های جهان شد، در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان با اشتراک اعضای ارشد حکومتی جلسه مهم امنیتی برگزار گردید. در این جلسه دو تصمیم صریح و مهم اتخاذ گردید. قبولی ورود نیروهای مخالف طالبان و ارسال نیروی محافظی بیشتر به مناطق هم‌مرز با افغانستان.
رویترز بعدها نوشت که ۴۶ هواپیمای ارتش افغانستان به ازبیکستان و ۱۷ فروند دیگر به تاجیکستان انتقال داده شده‌اند. اما این تنها انتقال هواپیماها به این دو کشور نبود، هزاران تن از افسران و نیروهای مسلح و حتی فرماندهان و رهبران سیاسی و جهادی افغانستان نیز به این دو کشور پناه بردند.
شاید یگانه کشوری که در میان کشورهای همسایه در قبال طالبان، سیاست روشن و انعطاف‌ناپذیری داشته باشد، تاجیکستان باشد. این کشور راه‌حل بحران افغانستان را مشارکت تمامی اقوام افغانستان و به خصوص تاجیکان افغانستان را در ساختار حکومت می‌داند و بنا برهمین سیاست، حمایت از جبهه مقاومت ملی، به رهبری احمد مسعود را هم پنهان نکرده است. این کشور دلیل اجازه ورود نظامیان افغان به خاک این کشور را "آیین همسایه‌داری" و "نجات جان" افغان‌های آسیب‌پذیر خوانده است.
اما نگرانی تاجیکستان از پیروزی طالبان چیست؟ شاید پاسخ این سوال بیشتر در عملکرد طالبان نهفته باشد. سال‌ها می‌شود که تعداد زیادی از مخالفان حکومت تاجیکستان در زیر چتر طالبان قرار دارند، که گاه و ناگاه در مناطقی علیه آن کشور، دست به حمله می‌زنند. این مخالفان اکثراً در نوار مرزی تاجیکستان و در بدخشان افغانستان پایگاه و فعالیت دارند. از سوی دیگر قاچاق مواد مخدر به تاجیکستان یک چالش دیرینه است که طالبان افغان در آن دخیل اند.
خبر ناگوار و بد دیگر شاید برای حکومت تاجیکستان اعلام رسمی موجودیت جنبشی به نام «جنبش طالبان تاجیکستان» باشد. چند ماه بعد از حاکمیت طالبان و تنش در روابط با این کشور، مهدی ارسلان، معروف به "محمد شریپوف" شهروند تاجیکستان، اعلام کرد که چنین جنبشی تشکیل شده و وی درصدد آغاز مبارزه مسلحانه علیه دولت تاجیکستان است. ارسلان در لیست تروریست‌های تحت تعقیب تاجیکستان قرار دارد. آگاهان می‌گویند که این گروه علاوه بر روابط تنگی که با طالبان دارد، با القاعده و داعش نیز دوستی و اتحاد دارد، که این امر نگرانی حکومت تاجیکستان را مضاعف کرده است. برخی منابع محلی بدخشان می‌گویند که طالبان اداره امنیت پنج ولسوالی بدخشان را به این گروه واگذار کرده است.
طالبان هرچند بارها اعلام کرده‌اند که از خاک افغانستان هیچ تهدیدی متوجه کشورهای همسایه نیست، اما به روز هفدهم ماه ثور سال جاری چهار موشک از منطقه خواجه غار ولایت تخار به خاک تاجیکستان شلیک شد. هرچند تاجیکستان بعد از این حمله به مانور نظامی در مناطق مرزی پرداخت؛ اما این حمله دولتمردان تاجیکستان را حالی کرد که تهدید از خاک افغانستان یک تهدید واقعی و درازمدت است.
