سقوط جمهوریت؛ کابوس حاکمیت طالبان و فرار از افغانستان
افغانستان اینترنشنال
سال پیش در پانزدهم اگست، وقتی رسانه‌ها گزارش دادند که اشرف غنی با حلقه نزدیکش، از افغانستان گریخته است و نظام جمهوریت به دست گروه طالبان سقوط کرده است، سراسیمگی و کابوس بر کشور مستولی شد.
طوری که بعدها دولت‌مردان و سیاست‌مداران روایت کردند، برای ساعت‌ها باورشان نمی‌شده رئیس‌جمهور که پیوسته از دفاع، ایستادگی و مشروعیت سخن می‌گفت و به همه خاطرجمعی از بقای جمهوریت می‌داد، در آنی گریخته باشد و کشور را تسلیم یک گروه ستیزه‌جو کرده باشد.
در این زمان سرنوشت‌ساز اما یگانه روزنه امید دولت‌مردان، نخبه‌ها، کارمندان رسانه‌ها، فعالان حقوق بشری، سیاسیون، نظامیان، نیروهای همکار جامعه جهانی و حتی مردمی که طالبان را یگ گروه تروریستی و انتقام‌جو می‌دانستند، حضور نیروهای ناتو و امریکا در میدان هوایی کابل بود.
کابوس حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان، خیلی‌ها را واداشت که به میدان هوایی کابل سرازیر شوند تا در سایه‌این نیروها در امان باشند و شانسی هم برای فرار از افغانستان پیدا کنند.
هرچند یک سال بعد از این فاجعه، مقامات امریکایی تایید کردند که طالبان در مذاکرات دوحه توافق کرده بودند که به کابل داخل نشوند و در بیست کیلومتر این شهر بمانند، اما آن‌ها وقتی شنیدند که اشرف غنی با دار و دسته‌اش فرار کرده است، خلاف تعهد خود به پایتخت ریختند و با سرازیرشدن به ادارات دولتی و به خصوص به ارگ ریاست جمهوری، اریکه قدرت را در دست گرفتند.
امریکا و ناتو که گفته می‌شود پیش‌بین چنین اوضاعی نبودند، فوری دست به کار شدند و کنترل میدان هوایی کابل را در دست گرفتند و در همان شب نخست به خارج‌کردن دیپلومات و اعضای سفارت امریکا، بریتانیا و دیگر کشورهای اروپایی و اعضای ارشد حکومت افغاستان پرداختند.
طالبان که در بیست سال گذشته علیه امریکا و نیروهای خارجی جنگیده بودند و می‌گفتند جهاد شان را تا آخرین سرباز خارجی ادامه می‌دهند؛ اما به عملیات خروج هیچ ممانعتی ایجاد نکردند و به دور میدان هوایی کابل از نیروهای خود حصار کشیدند و گذاشتند هرکسی را که امریکا و متحدانش واجد شرایط خروج می‌دانند، با خود ببرند.
در این میانه اما هزاران نفر روزانه خود را به میدان هوایی کابل می‌رساندند تا سایه اسلحه و کابوس طالبان را از سر خود کم کنند و به کمک نیروهای باقیمانده ناتو و امریکا خود را به جای امنی برسانند. تصاویر منتشرشده از میدان هوایی کابل در آن شب و روز، جهان را لرزاند و انتقادات زیادی را متوجه کاخ سفید و توافقنامه‌ای که به همیاری زلمی خلیلزاد، تحت عنوان "توافقنامه صلح دوحه" به امضا رسیده بود، کرد.
سیاست‌مداران امریکا در آن زمان، سقوط کابل و خروج شتابزده امریکا و آن‌چه را که در میدان هوایی کابل جریان داشت، فاجعه‌بار خواندند و آن‌را ضربه محلکی بر حیثیت و آبروی امریکا دانستند.
درست یک سال بعد از این فاجعه، دیوید پتریوس، فرمانده پیشین نیروهای امریکایی در افغانستان، در مقاله‌ای در مجله اتلانتیک نوشت، امریکا به جای خروج و «انداختن افغانستان و مردمش به دست طالبان»، می‌توانست وضعیت افغانستان را در «کنترل» خود داشته باشد و از سقوط حکومت جلوگیری کند.
این نظامی بازنشسته امریکایی با این حرف منتقدین موافق است که حکومت بایدن با خروج آشفته و بی‌حساب و کتاب از افغانستان بر این ادعای رقبای امریکا مهر تایید زد که «امریکا متحد قابل اتکا نیست و در عوض یک قدرت در حال زوال است.»
اما دو روز بعد از سقوط کابل، وقتی جهانیان تصاویری را از میدان هوایی کابل دیدند که صدها نفر از بال و پیکر هواپیماها آویزان اند و حتی می‌خواهند چسبیده بر بدنه هواپیما خود را از شر طالبان نجات دهند و به جای امنی برسند، جهان شوکه شد و تیغ انتقادها را بر خلیلزاد معمار صلح افغانستان، بایدن رئیس جمهور و دیگر دولت‌مردان امریکا تیز و بران‌تر کرد.
با گذشت چند روز؛ اما وضعیت میدان هوایی بحرانی‌تر شد و با سرازیرشدن بیشتر مردم از ولایات، بی‌نظمی و آشفتگی در میدان هوایی کابل بیشتر و بیشتر شد تا این‌که پای داعش به وسط آمد و این گروه با استفاده از فرصت دست به حمله به نیروهای امریکایی و افغان‌هایی که در تلاش خارج شدن بودند، زد.
در حمله انتحاری گروه داعش در محوطه فرودکاه کابل، ۱۷۰ غیرنظامی افغان و ۱۳ سرباز امریکایی کشته شدند. نجات‌یافتگان این حمله در آن روز به رسانه‌ها گفتند که برخی از این غیرنظامیان در شیلک و سراسیمگی نیروهای امریکایی به قتل رسیدند. این حمله باعث شد که نیروهای امریکایی به فکر این شوند تا زودتر بساط خروج را جمع کنند و در روزهایی که پیش‌رو دارند، نگذارند تا دست داعش به آن‌ها برسد.
متعاقب به حمله داعش، امریکا در پی افراد این گروه در حول و حوش میدان هوایی کابل برآمد و به روز بیست و نهم آگست خانه‌ای را در منطقه خیرخانه بمباران کرد که در نتیجه آن ده عضو یک خانواده که هیچ پیوندی با داعش نداشتند و حتی چند عضو آن همکار خود امریکا بودند، کشته شدند.
هرچند هزاران تن از همکاران امریکا و کشورهای عضو ناتو و حتی برخی از خارجیان مقیم افغانستان از عملیات تخلیه جا ماندند؛ اما پنتاگون به تاریخ ۳۰ اگست اعلام کرد که ایالات متحده آخرین نیروهای خود را از افغانستان خارج کرد و به این ترتیب حضور نظامی آمریکا در این کشور پس از ۲۰ سال سرانجام پایان یافت.
