چرا طالبان یک روز زودتر از عربستان عید کرد؟
خبرگزاری رویترز گزارش داده است که اعلام عید از سوی طالبان با استقبال چندان جدی مردم روبه‌رو نشده است. تصاویری که این خبرگزاری منتشر کرده و نیز تصاویری که به افغانستان انترنیشنال رسیده است نشان می‌دهد که مساجد در روزی که از سوی طالبان عید اعلام شده عمدتاً خالی است.
شمار اندکی از نمازگزاران که به نظر می‌رسد عمدتاً افراد خود طالبان هستند، در صفوف نماز ایستاده‌اند.
برخی از افراد و چهره‌های مذهبی از جمله حسام‌الدین حسام، رییس پیشین علمای افغانستان، این اقدام طالبان را خلاف شرع و بازی سیاسی با عقاید مردم افغانستان دانسته است. با این حال، طالبان چرا برخلاف رویه غالب در افغانستان امسال سنت‌شکنی کرد و عید را یک روز زودتر از عربستان اعلام کرد؟
سیاسی‌شدن عید
با آن که هنوز حکومت طالبان رسمیت و مشروعیت سیاسی پیدا نکرده است اما این گروه نگاه سنت‌شکنانه به نظام سیاسی و مسایل مذهبی دارد. نکته اصلی در نگاه این گروه به قدرت سیاسی، مذهبی وانمودکردن دستگاه و نظام سیاسی‌شان است.
به لحاظ سیاسی، طالبان دوست دارند با بسیاری از کشورهای اسلامی و به خصوص عربستان سعودی به عنوان یک کشور با نفوذ و با اعتبار در سطح جهان اسلام رابطه نزدیک داشته باشد. این رابطه نزدیک در دور اول حکومت طالبان بسیار مشهود بود. پس از تصرف کابل از سوی طالبان در سال ۱۳۷۵ عربستان در به رسمیت‌شناختن این گروه پیشگام شد.
به لحاظ مذهبی اما طالبان خود را متمایز از همه کشورهای اسلامی قلمداد می‌کند. این گروه خود را صاحب امارت اسلامی می‌داند. مفهومی که بار عمیق الهیاتی دارد و به لحاظ نظری در چارچوب مدرن دولت- ملت محدود نمی‌شود.
طالبان رهبر خود را «امیرالمومنین» می‌خواند که از نظر آن‌ها رهبر همه مسلمانان جهان به شمار می‌آید. پیروی مذهبی طالبان از سایر کشورها و حتا نهادهای مذهبی در جهان اسلام از جمله نهادهای مذهبی مستقر در عربستان سعودی و مصر با رویکرد این گروه به نظام سیاسی و فلسفه تأسیس «امارت اسلامی» در تضاد است.
این گروه می‌خواهد ابتکار عمل مذهبی را در کل جهان اسلام به عهده گیرد. در نگاه ایده‌آل این گروه به وضعیت، کشورهای اسلامی و از جمله عربستان باید از طالبان پیروی کنند.
از این زاویه، استقلال عمل طالبان در امور مذهبی برای استقرار حکومت این گروه حیاتی است. مسأله اعلام «عید فطر» هم مسأله مذهبی است و هم مسأله سیاسی. برای طالبان بعد سیاسی عید مهم‌تر از بعد مذهبی آن است. اعلام عید زودهنگام جنبه سنت‌شکنانه دارد و استقلال عمل این گروه را در برابر یکی از قطب‌های مذهبی در جهان اسلام به رخ هوادارانش می‌کشاند.
چه گروه‌هایی از اعلام عید طالبان پیروی کردند؟
به رغم آنکه مردم افغانستان از اعلام عید زودهنگام استقبال نکردند، اما برخی از گروه‌ها از این اعلام عید پیروی کردند. تحریک طالبان پاکستان (TTP) با انتشار اعلامیه‌ای روز یکشنبه را عید اعلام کرد و گزارش‌های رسیده از مناطق تحت نفوذ طالبان پاکستان در وزیرستان نشان می‌دهند که در این مناطق نماز عید برگزار شده است.
با آنکه این استقبال زیاد چشمگیر به نظر نمی‌رسد، اما نشانه‌ای است از اینکه طالبان به لحاظ مذهبی چشم‌انداز پیچیده و دشواری را برای خود تعریف کرده‌اند.
سنت‌شکنی این گروه در امور مذهبی به همان اندازه که ممکن است با اقبال مردمی همراه نباشد و حتی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی مشکل‌ساز شود به همان میزان ممکن است در میان گروه‌هایی که نگاه رادیکال و افراطی به آموزه‌های مذهبی دارند و می‌خواهند متمایزتر از نهادهای مذهبی مستقر عمل کنند جذاب جلوه کند.
این پیچیدگی طالبان را در وضعیت تناقض‌آمیز قرار داده است. از یک سو، به شدت نیازمند مشروعیت‌یافتن و برقراری رابطه با کشورهای اسلامی است و از سوی دیگر مرجع و منبع الهام گروه‌ها و نیروهایی است که می‌خواهند نظام‌های سیاسی و مذهبی مستقر در جهان اسلام را با خشونت تغییر دهند.
تا این جای کار جدا از مشکلات داخلی، رابطه نزدیک طالبان با گروه‌هایی که از سوی کشورهای اسلامی "گروه‌های تروریستی" قلمداد می‌شوند، مانع اصلی بر سر راه تعامل این گروه با کشورهای اسلامی بوده است. شواهدی وجود ندارد که این رابطه در آینده نزدیک تغییر کند.