عزل عمران خان از قدرت؛ تحولات سیاسی پاکستان برای افغانستان و بقیه جهان چه معنایی دارد
رویترز در گزارش ویژه‌ای به پیامد عزل عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان از قدرت برای افغانستان، چین، هند و امریکا پرداخته است.
جاناتان لندی و جبران نایار پیشیمام در این مطلب نوشته‌اند وقتی عمران خان مطمین شد در رای‌گیری روز یکشنبه شکست می‌خورد، جلو آن را گرفت و به رئیس‌جمهور این کشور توصیه کرد که دستور برگزاری انتخابات جدید را بدهد، اقدامی که خشم مخالفان را برانگیخت و بحران سیاسی کشور را عمیق‌تر کرد.
نویسندگان این مقاله نوشته‌اند که اقدامات عمران خان ابهام زیادی در اسلام‌آباد ایجاد کرده است. کارشناسان قانون اساسی در مورد قانونی بودن اقدامات عمران خان بحث می‌کنند و به این فکر اند که آیا خان و رقبای او می‌توانند راهی برای خروج از این بن‌بست بیابند یا خیر.
پاکستان مجهز به سلاح هسته‌ای با بیش از ۲۲۰ میلیون جمعیت بین افغانستان در غرب، چین در شمال شرق و رقیب هسته‌ای هند در شرق قرار دارد که آن را از اهمیت استراتژیک برخوردار می‌کند.
به باور نویسندگان این مقاله، اظهارات عمران خان از زمان به‌قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۸، بیشتر ضد امریکایی بوده و او تمایل خود را برای نزدیک شدن به چین و اخیراً روسیه ابراز کرده است.
گفتگوی عمران خان با رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین در روز آغاز حمله به اوکراین نشانی از تمایل او به مراوده نزدیک با روسیه است.
اما سوال اینجاست که آیا کنار رفتن عمران خان از قدرت به بی‌ثباتی سیاسی در پاکستان خواهد انجامید؟
مقام‌های امریکایی و کارشناسان سیاست خارجی آسیایی می‌گویند که ارتش قدرتمند پاکستان به طور سنتی سیاست خارجی و دفاعی این کشور را کنترل می‌کند و در نتیجه، تأثیر بی‌ثباتی سیاسی را محدود می‌کند.
این تحول برای کشورهایی که از نزدیک با پاکستان درگیر هستند، چه معنایی دارد:
افغانستان
به باور جاناتان لندی و جبران نایار پیشیمام، نویسندگان این مطلب، روابط بین آژانس اطلاعات نظامی پاکستان و شبه‌نظامیان اسلام‌گرای طالبان در سال‌های اخیر سست شده است.
به باور این دو نویسنده، اکنون طالبان به قدرت بازگشته‌اند و به دلیل کمبود پول و انزوای بین‌المللی با یک بحران اقتصادی و انسانی مواجه است، مسلما قطر مهم‌ترین شریک خارجی آنهاست.
در این مقاله از لیزا کورتیس، مدیر برنامه امنیتی هند و اقیانوس آرام در مرکز اتاق فکر امنیتی جدید امریکایی نقل شده است که گفت: "ما (ایالات متحده) به پاکستان به عنوان مجرای طالبان نیاز نداریم. قطر قطعاً اکنون این نقش را بازی می‌کند."
مقاله می‌افزاید که تنش بین طالبان و ارتش پاکستان که چندین سرباز خود را در حملات فرامرزی طالبان پاکستانی از دست داده‌اند، افزایش یافته است.
پاکستان از طالبان می‌خواهد برای سرکوب گروه‌های افراطی و نگرانی از گسترش خشونت در پاکستان، اقدامات بیشتری انجام دهند.
این در حالی است که به گفته نویسندگان این مقاله، عمران خان نسبت به بسیاری از رهبران خارجی کمتر از طالبان در مورد حقوق بشر انتقاد کرده است.
چین
گزارش ویژه رویترز در ادامه این مقاله می‌نویسد با وجود تاکید عمران به نقش مثبت چین در پاکستان و در کل جهان، عمده‌ترین پروژه اقتصادی معروف به کریدور اقتصادی ۶۰ میلیاردی چین‌پاکستان که همسایگان را به هم پیوند می‌دهد، عملاً زیر نظر دو حزب سیاسی مستقر پاکستان راه‌اندازی شد که هر دو خواهان کناره‌گیری خان از قدرت هستند.
در این مطلب از شهباز شریف، رهبر مخالفان و جانشین احتمالی عمران خان یاد شده است که به عنوان رهبر ایالت شرقی پنجاب مستقیماً با چین معامله کرد. به باور نویسندگان این مطلب، شهرت شهباز شریف به دلیل اجرای پروژه‌های زیربنایی بزرگ، در واقع می‌تواند توجه بیجینگ را جلب کند.
هند
هند و پاکستان از زمان استقلال در سال ۱۹۴۷، سه جنگ با یکدیگر داشته‌اند. دو مورد از این جنگ‌ها بر سر منطقه مورد مناقشه کشمیر بوده است که اکثریت مسلمانان آن را تشکیل می‌دهند.
به باور نویسندگان این مطلب همانند افغانستان، این ارتش پاکستان است که سیاست را در منطقه حساس کنترول می‌کند و تنش‌ها در امتداد مرزهای واقعی در آنجا به پایین‌ترین سطح خود از سال ۲۰۲۱ رسیده است.
اما به دلیل بی‌اعتمادی عمیق نسبت به طیف وسیعی از موضوعات از جمله انتقاد شدید خان از نارندرا مودی، نخست وزیر هند، به دلیل حملاتش به مسلمانان اقلیت در هند، سال‌ها هیچ گفتگوی دیپلماتیک رسمی بین دو رقیب وجود نداشت.
کاران تاپار، یک مفسر سیاسی هندی که روابط هند و پاکستان را از نزدیک دنبال کرده است به رویترز گفت که ارتش پاکستان می‌تواند بر یک دولت غیرنظامی جدید در اسلام‌آباد فشار بیاورد تا با آتش‌بس در کشمیر موافقت کند.
جنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش قدرتمند پاکستان روز شنبه گفت که کشورش آماده است در صورت موافقت هند در مساله کشمیر وارد گفتگو شود.
نویسندگان گزارش ویژه رویترز به این باور اند که سلسله سیاسی شریف در طول سال‌ها در خط مقدم چندین ابتکار عمل با هند بوده است.
ایالات متحده امریکا
کارشناسان آسیای جنوبی مستقر در ایالات متحده به رویترز گفتند که بعید است بحران سیاسی پاکستان برای رئیس‌جمهور جو بایدن که با جنگ در اوکراین دست و پنجه نرم می‌کند اولویت باشد، مگر اینکه به ناآرامی‌های گسترده یا افزایش تنش با هند منجر شود.
رابین رافل، دستیار سابق وزیر خارجه امریکا در آسیای جنوبی که از همکاران ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی است، به نویسندگان این مطلب گفت: «ما ماهی‌های زیادی برای سرخ کردن داریم."
به گفته برخی تحلیلگران، با حفظ کنترول پشت پرده سیاست‌های خارجی و امنیتی توسط ارتش پاکستان، سرنوشت سیاسی خان یک نگرانی عمده نمی‌باشد.
کورتیس که در شورای امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق به عنوان مدیر ارشد در جنوب آسیا خدمت می کرد، به رویترز گفت: "از آنجایی که این ارتش است که سیاست‌هایی را هدف می‌گیرد که ایالات متحده واقعاً به آن اهمیت می‌دهد، یعنی افغانستان، هند و سلاح‌های هسته‌ای، تحولات سیاسی داخلی پاکستان تا حد زیادی به امریکا بی‌ربط است."
او افزود که سفر خان به مسکو از نظر روابط ایالات متحده یک "فاجعه" بوده است و اینکه یک دولت جدید در اسلام‌آباد حداقل می‌تواند به بهبود روابط "تا حدی" کمک کند.
عمران خان ایالات متحده را مسئول بحران سیاسی کنونی دانسته و گفته است که واشنگتن می‌خواهد او را به دلیل سفر اخیر به مسکو برکنار کند.
