جستجوی خانه به خانه طالبان؛ ساز در پستوی خانه در امان نیست

بازرسی خانه به خانه طالبان نگرانی‌هایی را در میان هنرمندان افغانستان برانگیخته است. برخی از هنرمندان پس از آغاز بازرسی خانه به خانه، سازهای‌شان را مخفی کرده و برخی دیگر آنها را شکسته‌اند. شماری از هنرمندان می‌گویند آثار هنری‌شان ممکن است جان‌ آن‌ها را به خطر اندازد.

طالبان روز جمعه، ۴ حوت عملیات گسترده بازرسی خانه به خانه را در کابل و شماری از ولایت‌های افغانستان آغاز کردند.

گزارش‌هایی از بدرفتاری طالبان با هنرمندان، با گذشت هر لحظه رعب و وحشت را در جامعه هنری تشدید کرده است.

در آخرین مورد ویدیویی در رسانه‌ها منتشر می‌شد که نشان می‌داد طالبان در ولایت کنر آرمونیه و تبله دو هنرمند را بر گردن‌شان آویخته و آنها را در میان شهر می‌گردانند.

یک نقاش از کابل با نام مستعار ب. آفتاب می‌گوید حسی که با شنیدن این خبرها به یک هنرمند دست می‌دهد "تنها ترس و وحشت نیست، خشم نیز همراهش سراغ ما می‌آید".

او مدرک کارشناسی‌اش را از دیپارتمنت نقاشی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه کابل به دست آورده است.

"آفتاب" چهار سال کارگاه‌هایی را برای آموزش نقاشی به جوانان کابل برگزار کرده و آثارش در نمایشگاه‌هایی در کابل، پنجشیر و پاریس به نمایش درآمده است.

این هنرمند می‌گوید "در دومین روزی که بازرسی خانه به خانه آغاز شد، منطقه ما حالت نظامی به خود گرفت. افراد طالبان به کوچه‌ها ریختند. ما فهمیدیم که تا ساعاتی دیگر نوبت بازرسی به خانه ما می‌رسد."

او افزود: "از ترس اینکه طالبان مرا شناسایی و اذیت کنند، خانه را ترک کردم. پس از چند ساعت که به خانه برگشتم، اول به جایی رفتم که تابلوهایم را در آنجا جابه‌جا کرده بودم."

"چیزی که دیدم، صحنه تکان‌دهنده‌ای بود. طالبان تمام تابلوهایم بر زمین ریخته و تعدادی از آنها را پاره کرده‌ بودند."

احمد سرمست، رئیس انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان می‌گوید در زمان همه‌گیری کرونا اداره این انستیتیوت برخی از آلات موسیقی را در اختیار هنرجویان خود قرار داد تا با آن در خانه تمرین کنند، اما وقتی که بازرسی خانه به خانه طالبان آغاز شد، خانواده‌های این هنرجویان با او تماس گرفتند و نگرانی‌شان را ابراز کردند.

به گفته آقای سرمست این خانواده‌ها نگران بودند که مبادا آلات موسیقی امنیت آنها را در خطر بیندازد.

رئیس انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان می‌گوید آنها از ما پرسیدند "با این سازها چه کنیم؟"

آقای سرمست گفت "به آنها گفتم هیچ چیزی مهم‌تر از امنیت شما نیست. بنابراین شما می‌توانید سازها را از بین ببرید."

آقای سرمست می‌گوید این مشوره، برای خود من بسیار درآور بود. چون این آلات موسیقی با خون دل تهیه شده بود، اما مجبور شدیم مشوره بدهیم که آن‌ها را از بین ببرند.

او گفت: "وقتی که خانواده‌های دانش‌آموزان هنر تصاویر سازهای شکسته را برایم می‌فرستادند غمگین می‌شدم. چون می‌دیدم که در افغانستان مردم از بیم و هراس طالبان مجبور می‌شوند پدیده‌های هنری را که جزو زندگی فرهنگی در تمام جوامع است از بین ببرند."

مرتضی احمدی، دانشجوی هنر از دشت برچی روایت می‌کند که بعد از شروع بازرسی خانه به خانه مجبور شده گیتارش را از خانه بیرون کند و به عکاس‌خانه یکی از دوستانش در برچی منتقل کند.

روز بعد، دوست عکاس مرتضی به او زنگ زده و گفته "گیتارت خطرناک است. باید آن‌را از اینجا ببری."

به گفته مرتضی او به یکی دیگر از دوستانش که مالک یک مکتب خصوصی است زنگ زده و موافقت او را گرفته که گیتارش را در مکتب او پنهان کند.

مرتضی گفت: "گیتارم را داخل یک بوجی انداختم و به طرف مکتب حرکت کردم، اما در شهرک مهدیه دشت برچی با ایست بازرسی طالبان مواجه شدم."

مرتضی می‌گوید رنگ از رخش پریده بود و دستانش می‌لرزید. او روایت می‌کند "یکی از اعضای طالبان پرسید داخل بوجی چیست؟ به او راست گفتم. گفتم گیتار است."

آقای احمدی گفت "یکی از طالبان گیتارم را از دستم گرفت. آن‌را بلند کرد و بر زمین زد. تکه تکه‌اش کرد. بعد مرا زیر مشت و لگد گرفت. او از گریبانم می‌کشید تا با خود به حوزه ببرد."

"مرا چند متر با خود کشیدند تا اینکه چند پیرمرد دخالت کردند و با وساطت آنها از چنگ طالبان آزاد شدم."

در ۱۵ اگست ۲۰۲۱، روزی که در روایت‌های رسمی به عنوان روز سقوط دولت افغانستان به ثبت رسیده است، اعضای ارکستر ملی موسیقی افغانستان در سالن ارکستر این انستیتوت مشغول تمرین بودند.

آن‌روز ملودی هنوز در دهلیزهای انستیتوت ملی موسیقی جریان داشت و دانشجویان با هیجان برای اجرای کنسرتی آماده می‌شدند که قرار بود در ماه اکتبر در کلمبیا اجرا شود.

مسئولان حفاظت انستیتیوت با عجله به بخش اداری آمدند و از آن‌ها خواستند ساختمان را تخلیه کنند زیرا "طالبان به کوته سنگی رسیده‌اند."

این آخرین باری بود که صدای پیانو و سه‌تار در فضای ساختمان انستیتوت شنیده شد. ملودی خاموش شد و جان آن را ترس گرفت. دانش‌آموزان با سرآسیمه‌گی انستیتوت را ترک کردند. مسئولان انستیتوت به آنها کمک کردند به خانه‌های‌شان برسند.

ساعاتی بعد طالبان وارد ساختمان شدند و "اولین قربانی، گیتاری بود که استاد آرمان به انستیتوت ملی موسیقی هدیه داده بود."

احمد سرمست می‌گوید: ما آن گیتار را در داخل صندوقچه ویژه‌ای گذاشته بودیم تا بینندگان بتوانند آن‌را ببینند. زیرا این گیتار برای انستیتوت ارزش تاریخی داشت.

آقای سرمست روایت می‌کند که "طالبان در نخستین ساعات حضورشان در انستیتوت ملی موسیقی با هرچه که در اختیارشان داشتند به این مرکز فرهنگی آسیب وارد کردند."

رئیس انستیتوت ملی موسیقی از دو پیانو، سه‌تار، چیلو، مرین و تنبور به عنوان آلات موسیقی نام می‌برد که در نخستین روز ورود طالبان شکستانده شده است.

اینها همان سازهایی بودند که هنرجویان در پانزدهم اگست با آن در اتاق ارکستر مشغول مشق و تمرین بودند.

آقای سرمست می‌گوید مسئولان انستیتوت موفق شده‌اند تمام دانش‌آموزان از صنف شش تا صنف چهاردهم را همراه با استادان و کارمندان اداری این انستیتوت به کشور پرتگال منتقل کنند.

او می‌گوید در حال حاضر هنرجویان مصروف ادامه آموزش‌های‌شان در زمینه موسیقی‌اند و قرار است سال آینده در سازمان ملل کنسرت بدهند.

"اما طالبان زیربناهای انستیتوت را به دیگر نهادها بخشیده‌اند، حساب بانکی انستیتوت را تحت کنترول خود درآورده، ترانسپورت را به یغما برده‌اند."

آقای سرمست گفت "اکنون ساختمان قدیمی انستیتوت به مرکز یکی از گروه‌های شبکه حقانی تبدیل شده و افراد مسلح این گروه با خانواده‌های‌شان در آنجا به سر می‌برند."

رییس انستیتوت ملی موسیقی افغانستان می‌گوید نگران وسایل باقی‌مانده موسیقی در انبارخانه‌های انستیتوت است، زیرا به گفته او طالبان آن‌ها را به طور خودسرانه به یکی دیگر از ساختمان‌ها منتقل کرده‌اند: "آنها همه سازها را به شکل بسیار غیرمعیاری سربه‌سر انداخته‌اند. گویا دارایی انستیتوت را نگهداری می‌کنند."

به گفته رئیس انستیتوت ملی موسیقی اگر از وسایل موسیقی مراقبت نشود، آنها به زودی از کار خواهند افتاد.

بهرنگ آتی، نقاشی از هرات می‌گوید "اگر طالبان با آثارم مواجه شوند یقینا مرا با خودشان می‌برند. چون فیگورهای نقاشی‌ام مشکل‌ساز خواهد شد."

به گفته آقای آتی "در ایدیولوژی آنها نقاشی‌های برهنه‌ای که من از تن و چهره می‌کشم مساوی با زنا و جزایش مرگ است."

این نقاش جوان می‌گوید: "بازرسی خانه‌به‌خانه واقعن نگران‌کننده است. چون ضمانتی وجود ندارد که طالبان فقط به دنبال سلاح و مهمات نظامی باشند. آنها هر چیز مشکوکی را که می‌بینند با خود می‌برند."

او گفت: "می‌ترسم که آنها نقاشی‌هایم را پیدا کنند."

طالبان با تسلط‌شان بر افغانستان به گونه گسترده دست به سانسور، ممنوعیت، محدودیت و حذف هنر زده‌اند.

شماری از هنرمندان محلی در ماه‌های گذشته قتل، بازداشت و شکنجه شده‌اند.

این گروه در نخستین روزهای تسلط‌شان بر افغانستان در ماه اگست فواد اندرابی، آوازخوان محلی را در اندراب ولایت بغلان کشتند.

پروتکل‌های الحاقی کنوانسیون‌های جنیوا ۱۹۴۹، تخریب اموال و اماکن فرهنگی و مذهبی را جنایت جنگی می‌داند.

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان پیش از این با صدور فرمانی به رانندگان تاکسی‌ها در کابل دستور داده بود که در موترها موسیقی نشر نکنند.