زلمی خلیلزاد می‌گوید اولین گام‌ها به‌سوی گفت‌وگو درباره توافق با طالبان در دولت اوباما برداشته شد نه دولت دونالد ترامپ.
خلیلزاد گفته در دوره اوباما، نامه‌ای از ملا یعقوب دریافت کرد که گفته بود جنگ راه‌حل نظامی ندارد و طالبان خواهان پایان آن است.
کمیته روابط خارجی کانگرس امریکا روز چهارشنبه، ۱۳ ثور، متن شهادت زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین امریکا در امور افغانستان را در صفحه رسمی خود در شبکه اجتماعی اکس پخش کرد. این اظهارات بخش پنجم از رشته مصاحبه‌های کمیته روابط خارجی کانگرس به رهبری مایکل مکال با مقام‌های وزارت خارجه امریکا است که در برنامه تخلیه از افغانستان سهیم بودند.
آقای خلیلزاد در بخشی از شهادت خود برای کمیته روابط خارجی کانگرس امریکا گفته که برای دولت بایدن در قسمت برخورد با موافقت‌نامه دوحه، سه گزینه وجود داشت: عدم اصرار بر مشروط بودن توافق و تاکید بر عقب‌نشینی و مبارزه با تروریسم، دوم پاره کردن توافقنامه آن طوری که ترامپ با توافق هسته‌ای با ایران کرد و سرانجام پذیرش مشروط توافق دوحه.
خلیلزاد گفته است که رئیس‌جمهور بایدن گزینه خروج مشروط نیروها از افغانستان را انتخاب نکرد.
نماینده ویژه پیشین امریکا برای افغانستان افزوده که او گزینه پذیرش مشروط توافق دوحه را توصیه کرده بود و به این باور است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا هم آن را توصیه کرده بود. اما به گفته خلیلزاد افراد دیگری در دولت امریکا با این استدلال که طالبان حملات‌شان به نیروهای امریکایی را از سر می‌گیرند، از پذیرش توصیه آن‌ها خودداری کردند.
با این حال، هم خلیلزاد و هم بلینکن از خروج نامشروط نیروهای امریکایی از افغانستان حمایت کردند.
نماینده ویژه سابق امریکا برای افغانستان گفت که کاخ سفید و شورای امنیت ملی روند کامل عقب‌نشینی نیروها در سال ۲۰۲۱ رهبری می‌کردند و در طول ماه آگست که خروج مرگبار اتفاق افتاد، تصامیم مهم درباره تعامل با طالبان از سوی شورای امنیت ملی بایدن گرفته می‌شد.
پیش‌شرط آزادی زندانیان
خلیلزاد گفته است که دولت ترامپ برای گفت‌وگو با طالبان برای او سه اولویت گذاشته بود: مذاکره در مورد توافقی که امکان خروج امن و منظم را فراهم کند، اطمینان حاصل شود که افغانستان دوباره به پناهگاه سازمان‌های تروریستی تبدیل نمی‌شود و ضرورت مذاکرات بین‌الافغانی.
طبق سندی که کمیته روابط خارجی کانگرس منتشر کرده، خلیلزاد در طول تابستان ۲۰۲۰ روی رهایی هزاران زندانی طالبان با این استدلال که طالبان بدون آزادی زندانیان‌شان وارد مذاکره با دولت افغانستان نمی‌شوند، پافشاری کرد.
خلیلزاد گفته که او، وزیر خارجه و سایرین در این زمینه هم‌نظر بودند. او افزود که پیش از شروع مذاکرات بین‌الافغانی، طالبان خواهان برخی اقدامات برای اعتمادسازی بودند.
نماینده ویژه امریکا می‌گوید که دولت افغانستان با اصل آزادی زندانیان مخالف نبود بلکه با تعداد زیاد آن مخالف بود. او گفت که دولت سابق افغانستان خواهان برابر بودن شمار زندانیانی بود که قرار بود میان دو طرف مبادله شوند.
تاثیر منفی اعلام عقب‌نشینی نیروها
زلمی خلیلزاد در پاسخ به سوالات کمیته روابط خارجی کانگرس گفته که اعلام عقب‌نشینی همه نیروها از سوی بایدن در اپریل ۲۰۲۱ تاثیر منفی بر روحیه نیروهای دولت افغانستان گذاشت.
خلیلزاد گفت: «عقب‌نشینی نیروها تاثیر روانی داشت و بر موازنه نسبی قدرت برای دولت (افغانستان) تأثیر منفی گذاشت. این واضح است.»
آقای خلیلزاد در مورد برنامه‌ریزی احتمالی وزارت خارجه امریکا در افغانستان هم اعتراف کرده که این وزارت فاقد برنامه‌ریزی بود.
در این شهادت‌دهی خلیلزاد، اظهارات او مبنی بر عدم حضور القاعده شبه‌قاره هند زیر سوال رفته است. در سندی که کمیته روابط خارجی کانگرس امریکا منتشر کرده، آمده است که به رغم ادعای خلیلزاد، شواهد حاکی از حضور القاعده شبه‌قاره هند است.